Konstytutywny charakter wpisu użytkowania wieczystego do księgi wieczystej (art. 27 u.g.n.)

W związku z art. 27 u.g.n. w dotychczasowym orzecznictwie dominuje pogląd o nabyciu użytkowania wieczystego wraz z obowiązkowym wpisem do księgi wieczystej (zob. uchwałę SN 21 maja 2001 r., III CZP 29/02 oraz postanowienie SN z 5 lipca 2001 r., II CKN 1220/00; zob. też uchwałę SN z 11 kwietnia 2019 r., III CZP 100/18).

Powołany przepis uzależnia przeniesienie prawa od wpisu w księdze wieczystej, co czyni wpis przesłanką powstania prawa. W konsekwencji nabycie użytkowania wieczystego ‎(w istocie wstąpienie w stosunek prawny kreujący po stronie użytkownika wieczystego zarówno uprawnienia, jak i obowiązki) następuje dopiero z chwilą wpisu.

Wskutek zawarcia umowy nabywcy przysługują wszystkie uprawnienia wynikające ‎z samej umowy o ustanowieniu prawa, z wyjątkiem jednak samego prawa (por. postanowienie SN z 15 kwietnia 2004 r., IV CK 272/03, oraz wyroki SN: z 24 kwietnia 2014 r., III CSK 319/13, oraz z 14 stycznia 2015 r., II CSK 167/14; zob. też uchwałę SN z 11 kwietnia 2019 r., III CZP 100/18).

Odnośnie do chwili, która ma decydować o dokonaniu oceny, ze względu na brak odpowiedzi w art. 27 u.g.n., uznaje się, że decydujący jest moment orzekania (zob. uchwałę SN z 9 marca 1995 r., III CZP 149/94; postanowienie SN z 15 kwietnia 2004 r., IV CK 272/03).

Przyjmuje się również pogląd o mocy wstecznej wpisu od daty złożenia wniosku o wpis (zob. uchwałę SN z 21 maja 2002 r. III CZP 29/02; postanowienie SN z 27 października 2006 r., I CSK 184/06). Stanowisko to uzasadnia się koniecznością uniknięcia przypadkowości oraz niepewności w zakresie skutków związanych z wpisem. Jest to istotne ‎w szczególności wówczas, gdy użytkowanie wieczyste nie zostało jeszcze ujawnione w księdze wieczystej, a miałoby nastąpić zbycie praw wynikających z umowy ‎o ustanowienie użytkowania wieczystego (zob. np. postanowienie SN z 27 kwietnia 2007 r. III CZP 28/07).

Dopuszcza się zbycie praw z chwilą złożenia wniosku o wpis, z powołaniem się na ekspektatywę użytkowania wieczystego. Jeżeli zbycie ekspektatywy następuje już po złożeniu wniosku o wpis, to jego uwzględnienie powoduje, że zbywca zawierając umowę stał się użytkownikiem wieczystym, jednakże skutek ten powstanie dopiero z chwilą skutecznego dokonania wpisu (zob. np. postanowienie SN z 27 października 2006 r., I CSK 184/06; wyroki SN: z 4 lutego 2005 r., I CK 512/04, oraz z 24 kwietnia 2014 r., III CSK 319/13).

Przyjmując ekspektatywę jako stan istniejący w okresie oczekiwania na rozpatrzenie wniosku o konstytutywny wpis prawa do księgi wieczystej, uznaje się, że sytuacja po złożeniu wniosku, a przed dokonaniem wpisu, zbliżona jest do uprawnionego warunkowo, uznając wpis konstytutywny za warunek prawny, którego ziszczenie na gruncie art. 29 u.k.w.h. powoduje skutek ex tunc co do powstania prawa ("wpis w księdze wieczystej ma moc wsteczną od chwili złożenia wniosku o dokonanie wpisu", zob. wyroki SN: z 4 lutego 2005 r., I CK 512/04; z 29 października 2010 r., I CSK 625/09; z 14 stycznia 2015 r., III CSK 167/14; zob. też uchwałę SN z 11 kwietnia 2019 r., III CZP 100/18).

Wyrok SN z dnia 18 maja 2023 r., II CSKP 1069/22

Standard: 74383 (pełna treść orzeczenia)

Konstytutywny wpis prawa użytkowania wieczystego do księgi wieczystej nie stanowi elementu czynności prawnej, którą jest umowa ustanowienia albo przeniesienia tego prawa rzeczowego.

Dla oceny dobrej lub złej wiary osoby, na rzecz której nastąpiło ustanowienie albo przeniesienie prawa użytkowania wieczystego, rozstrzygająca jest chwila złożenia wniosku o wpis tego prawa do księgi wieczystej.

Uchwała SN z dnia 11 kwietnia 2019 r., III CZP 100/18

Standard: 46703 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy