Wytoczenie powództwa w trybie art. 10 u.k.w.h. jako czynność zachowawcza w rozumieniu art. 209 k.c.

Powództwo o uzgodnienie między stanem prawnym nieruchomości w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym, ma na celu ujawnienie prawa przysługującego właścicielowi do rzeczy, a w związku z tym wzmocnienie jego sytuacji prawnej, biorąc pod uwagę znaczenie domniemań związanych z wpisem i rękojmią wiary publicznej. Co do zasady wystąpienie z takim powództwem zmierza więc niewątpliwie do „zachowania wspólnego prawa” poprzez wzmocnienie sytuacji prawnej właściciela.

Chociaż w konsekwencji uwzględnienia takiego powództwa nastąpi wpis udziału nie tylko współwłaściciela, który z nim występuje lecz także innych współwłaścicieli, to uznanie powództwa jednego ze współwłaścicieli za czynność zmierzającą do zachowania wspólnego prawa w rozumieniu art. 209 k.c. w konsekwencji prowadzi do wniosku, że każdy ze współwłaścicieli ma samodzielną legitymację do wystąpienia z takim powództwem.

Biorąc pod uwagę, że wpis do księgi wieczystej ma nastąpić na rzecz każdego ze współwłaścicieli, a także że legitymacja każdego z nich, wynikająca z art. 209 k.c., trwa do czasu gdy nie sprzeciwi się jego działaniom inny współwłaściciel, co do zasady należałoby się opowiedzieć za wezwaniem do udziału w sprawie pozostałych współwłaścicieli w trybie art. 195 k.p.c. Osoba, której prawo ma być wpisane do księgi wieczystej powinna przynajmniej mieć zapewnioną informację o toczącym się procesie i od jej decyzji powinno zależeć czy zechce wziąć w nim udział po stronie powodowej. W sytuacji jednak, gdy na mocy art. 209 k.c., dopuszczamy możliwość wystąpienia z powództwem opartym na art. 10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, przez każdego ze współwłaścicieli, nie można przyjmować, że pomiędzy wszystkim współwłaścicielami zachodzi współuczestnictwo konieczne. Nie widać bowiem wyraźnych powodów, aby z jednej strony uznawać, że art. 209 k.c. legitymuje każdego współwłaściciela do wytoczenia powództwa, także na rzecz pozostałych współwłaścicieli, a następnie zmuszać ich i tak do wzięcia udziału w toczącym się postępowaniu.

 Wprawdzie gdy chodzi o proces, którego celem jest ustalenie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym i żądnie pozwu obejmuje wszystkich współwłaścicieli, to orzeczenie w tej sprawie dotyczy ich wszystkich, czyli zachodzi pomiędzy nimi współuczestnictwo materialne, nie będzie to jednak współuczestnictwo konieczne. 

Wezwany do udziału po stronie powodowej współwłaściciel wcale nie musi wyrazić zgody na wzięcie udziału w procesie, oceniając że zupełnie wystarczające dla ochrony jego interesów jest prowadzenie sprawy tylko przez współwłaściciela, który wystąpił z pozwem. Zmuszanie w takiej sytuacji współwłaściciela do wzięcia udziału w procesie, nie znajduje wyraźnych podstaw prawnych ani w art. 209 k.c., ani też w art. 189 k.p.c., czy art. 195 k.p.c.

Wyrok SN z dnia 7 kwietnia 2006 r., III CSK 114/05

Standard: 74078 (pełna treść orzeczenia)

Nie zachodzi konieczność stosowania art. 195 k.p.c. w sytuacji, gdy po stronie powodowej występuje jeden ze współwłaścicieli nieruchomości, albowiem występując z powództwem na podstawie art. 10 u.k.w.h. zmierza do zachowania wspólnego prawa (art. 209 k.c.), (por. orzeczenia SN z dnia 20 października 1975, III CRN 288/75 oraz z dnia 30 marca 1962 r., 3 CR 237/62).

Jeżeli jeden ze współwłaścicieli sprzeciwia się takiemu żądaniu, jedynym rozwiązaniem pozostaje pozwanie go.

Wyrok SN z dnia 8 czerwca 2005 r., I CK 701/04

Standard: 74079 (pełna treść orzeczenia)