Legitymacja KWOR w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa

Z mocy ustawy z dnia 10 lutego 2017 r. o Krajowym Ośrodku Wsparcia Rolnictwa (Dz. U. poz. 623 ze zm.; dalej: „u.k.o.w.r.”), zadania i funkcje, dotychczas realizowane przez Agencję Nieruchomości Rolnych (dalej: „ANR”) przejął Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa (dalej: „KOWR”), który z dniem 1 września 2017 r. z mocy prawa wstąpił w ogół praw i obowiązków Agencji Nieruchomości Rolnych (art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 10 lutego 2017 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Ośrodku Wsparcia Rolnictwa, Dz. U. poz. 624 ze zm.). Zgodnie z art. 2 ust. 1 u.k.o.w.r., KOWR również jest państwową osobą prawną będącą agencją wykonawczą w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych.

W związku z tym, państwowych osób prawnych, zarówno ANR do 1 września 2017 r., a obecnie KOWR nie można utożsamiać ze Skarbem Państwa. KOWR nie jest więc państwową jednostką organizacyjną Skarbu Państwa w rozumieniu art. 67 § 2 k.p.c. Występuje on w obrocie prawnym samodzielnie, jako odrębny od Skarbu Państwa podmiot, któremu ustawa przyznała osobowość prawną (art. 33 k.c. w zw. art. 2 ust. 1 u.k.o.w.r.). KOWR wykonuje prawo własności i inne prawa rzeczowe na rzecz Skarbu Państwa w stosunku do mienia nieruchomego wchodzącego w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, który nadal jest właścicielem nieruchomości tworzących ten Zasób (art. 5 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, tekst jedn.: Dz. U. z 2020 r. poz. 396, dalej: „u.g.n.r.s.p.”). KOWR dysponuje tym Zasobem na zasadach określonych w ustawie (art. 12 ust. 3 u.g.n.r.s.p.) oraz nimi gospodaruje (art. 24 u.g.n.r.s.p.). Jest więc jedynie instytucją powierniczą Skarbu Państwa, gdyż na zewnątrz występuje jako wyłączny dysponent określonego prawa, działając w imieniu własnym i ponosząc własną odpowiedzialność za te działania (zob. też rozważania prawne dotyczące statusu prawnego Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa - poprzednika prawnego ANR - wyrażone w uzasadnieniu uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 1994 r., III CZP 189/93). Zgodnie z art. 38 u.g.n.r.s.p. mienie wchodzące w skład zasobu własności rolnej Skarbu Państwa może być wydzierżawianie osobom fizycznym lub prawnym.

W odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa określonych w art. 1 i 2 u.g.n.r.s.p., legitymacja procesowa przysługuje KOWR (przed 1 września 2017 r. ANR; zob. też uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 1994 r., III CZP 189/93).

Postanowienie SN z dnia 8 maja 2020 r., IV CSK 593/19

Standard: 73904 (pełna treść orzeczenia)

W odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa określonych w art. 1 i 2 u.g.n.r.s.p., legitymacja procesowa przysługuje KOWR (przed 1 września 2017 r. ANR), a nie Skarbowi Państwa, aczkolwiek żądanie uzgodnienia treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym przez wpis prawa własności mogło się odnosić do Skarbu Państwa, a nie Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa (KOWR mógłby zostać ujawniony obok Skarbu Państwa, czyli Skarb Państwa - Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa; zob. też uchwała SN (7) z dnia 22 kwietnia 1994 r., III CZP 189/93).

Zważywszy więc na to, iż KOWR nie jest statio fisci Skarbu Państwa, sąd w procesie wytoczonym przez państwową jednostkę organizacyjną, nieposiadającą osobowości prawnej, w imieniu Skarbu Państwa w odniesieniu do nieruchomości rolnych Skarbu Państwa podpadających pod działanie ustawy z dnia 17 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa nie może wzywać do udziału w sprawie po stronie powodowej KOWR, jako odrębnej od Skarbu Państwa osoby prawnej.

Wyrok SN z dnia 29 listopada 2017 r., II CSK 145/17

Standard: 73903 (pełna treść orzeczenia)