Hipoteka przymusowa z mocy prawa (art. 1037 § 3 k.p.c.)
Podział sumy uzyskanej przez egzekucję z nieruchomości (art. 1035 - 1041[1] k.p.c.) Szczególne podstawy ustanowienia hipoteki przymusowej (art. 110 u.k.w.h.)
Powstanie hipoteki uregulowanej w art. 1037 § 3 k.p.c. nie jest uzależnione od jej wpisania w księdze wieczystej.
Hipoteka z art. 1037 § 3 k.p.c. ma charakter hipoteki przymusowej, powstającej z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o podziale sumy.
Skoro hipoteka powstaje z mocy prawa, to nie można jednocześnie przyjąć, że jej powstanie jest uzależnione od wpisu hipoteki w księdze wieczystej.
Odmiennego stanowiska nie uzasadnia regulacja dotycząca hipoteki zawarta w art. 67 u.k.w.h., która przewiduje, że do powstania hipoteki niezbędny jest wpis w księdze wieczystej, gdyż przepis ten ma charakter przepisu ogólnego i nie jest wykluczone powstanie hipoteki na innych zasadach, w oparciu o przepisy szczególne, do których można zaliczyć art. 1037 § 3 k.p.c.
Za taką oceną przemawia również treść ostatniego zdania art. 1037 § 3 k.p.c., w którym jest mowa o podstawie ujawnienia hipoteki na wniosek wierzyciela, który nabył ją z mocy prawa, a nie podstawie do powstania hipoteki (po dokonania wpisu w oparciu o postanowienie sądu dotyczące planu podziału, stanowiące jednocześnie tytuł egzekucyjny).
Hipoteka uregulowana w art. 1037 § 3 k.p.c. zabezpiecza roszczenie przydzielone wierzycielowi przeciwko nabywcy nieruchomości, który w zakresie tego roszczenia jest dłużnikiem, a plan podziału stanowi przeciwko niemu tytuł egzekucyjny (art. 1037 § 2 k.p.c.). Z istoty hipoteki przymusowej wynika, że można nią obciążyć nieruchomość osoby odpowiadającej wobec wierzyciela, a dopiero po ustanowieniu hipoteki wierzyciel ma możliwość dochodzenia zaspokojenia z nieruchomości obciążonej hipoteką bez względu na to czyją stała się własnością (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2004 r., III CK 243/02, w uzasadnieniu którego stwierdzono, że ujawnienie wniosku o wpis hipoteki przymusowej w księdze wieczystej nie może przesądzać o wpisie tej hipoteki, gdy w chwili jego dokonywania nieruchomość, na której hipoteka ma być ustanowiona nie stanowi już własności dłużnika). Jeśli zatem postanowienie dotyczące planu podziału, o którym mowa w art. 1037 § 2 k.p.c. zostało wydane już po przeniesieniu własności nieruchomości nabytej w postępowaniu egzekucyjnym na inną osobę, która nie odpowiada wobec wierzyciela z tytułu roszczenia przydzielonego mu wobec nabywcy, to brak jest podstaw do ujawnienia na jego nieruchomości hipoteki przysługującej przeciwko innej osobie (nabywcy nieruchomości).
Postanowienie SN z dnia 18 stycznia 2008 r., V CSK 298/07
Standard: 72973 (pełna treść orzeczenia)