Powaga rzeczy osądzonej w zakresie przestępstwa z art. 258 § 1 czy § 3 k.k.

Nieuwzględnienie przez sąd przy orzekaniu danego okresu uczestniczenia lub kierowania zorganizowaną grupą przestępczą (ontologicznie niezależnego od ustaleń przyjmowanych przez sąd w danej sprawie, obiektywnie istniejącego i dłuższego od okresu objętego rozstrzygnięciem zapadłym w postępowaniu karnym) zamyka w sposób definitywny możliwość procesowego powrotu do orzekania w przedmiocie pozostałych okresów przestępczej działalności oskarżonego (brania udziału, kierowania tą samą zorganizowana grupa przestępcza) z uwagi na zmaterializowanie się ujemnej przesłanki procesowej skodyfikowanej w przepisie art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k.

Zachowanie sprawcy dopuszczającego się przestępstwa z art. 258 § 1 czy § 3 k.k. polega na utrzymaniu pewnego ciągłego stanu bezprawności, który przez ustawodawcę został opisany m. in. jako branie udziału, kierowanie lub zakładanie zorganizowanej grupy przestępczej. Tego typu czyn (zachowanie w znaczeniu naturalnym) ma więc - z jednej strony - pewną (krótszą lub dłuższą) rozciągłość czasową. Z drugiej zaś, nie składa się on z poszczególnych, niewiążących się ze sobą ogniw (tak jak to jest w przypadku czynu ciągłego, gdzie ustawodawca uzależnia połączenie poszczególnych zachowań w jedną całość od uprzedniego dokonania przez sąd oceny, czy ziściły się warunki normatywne uzasadniające taki zabieg), które funkcjonują ontologicznie w sposób od siebie odrębny i to dopiero rozstrzygnięcie sądu o ich połączeniu w jedną całość na zasadzie schematu normatywnego przewidzianego w art. 12 k.k. przesądza o istnieniu czynu w rozumieniu prawa karnego. To więc ocena i rozstrzygnięcie sądu prowadzi - mówiąc obrazowo - do „powstania” nowego czynu w rozumieniu prawno-karnym (czynu ciągłego określonego w przepisie art. 12 k.k.), w znaczeniu naturalnym nieistniejącego.

Byt czynu w postaci udziału w zorganizowanej grupie przestępczej lub kierowania taką grupą nie zależy - jak to jest w przypadku czynu ciągłego - od tego czy „sąd przyjmie w swoim orzeczeniu, że zachodzą przesłanki określone w art. 12 k.k.”. O ile zatem w razie przyjęcia kwalifikacji odpowiadającej kryteriom wskazanym w ar 12 k.k. i skazania obejmującego czyn ciągły nader wyraźne są elementy subiektywne, decydujące o prawnym bycie tego czynu (ustalenia dokonane przez sąd przy zastosowaniu sztucznej konstrukcji unormowanej w przepisie art. 12 k.k.), warunkujące przyjęcie (sztucznej) jedności czynu, o tyle tego rodzaju momenty subiektywne nie występują w przypadku czynów kwalifikowanych z art. 258 k.k.

Kierowanie lub udział w zorganizowanej grupie przestępczej tym się różni od czynu do którego zastosowano kwalifikację z art. 12 k.k., że ma ono obiektywny charakter ontologiczny, niezależny od ewentualnych ustaleń prawnych dokonanych przez sądu. 

Różnice pomiędzy normatywną konstrukcją czynu ciągłego (tej konstrukcji dotyczyła uchwała sygn. I KZP 15/07), a przestępstwem trwałym brania udziału w lub kierowania zorganizowaną grupą przestępczą są bowiem na tyle doniosłe, że - bez naruszenia fundamentalnych zasad rządzących procesem karnym oraz obowiązujące na gruncie procedury karne zasady rei iudicatae - nie jest możliwe zastosowanie koncepcji wypracowanej przez Sąd Najwyższy w uchwale z 2007 r. w odniesieniu do konstrukcji normatywnej czynu ciągłego do przestępstwa trwałego z art. 258 § 3 k.k.

Wyrok SN z dnia 22 marca 2022 r., IV KK 259/21

Standard: 72716 (pełna treść orzeczenia)

Jeżeli aktem oskarżenia prokurator obejmuje pewien okres przynależności do zorganizowanej grupy przestępczej, to okoliczność, iż sąd w prawomocnym wyroku skazującym za takie przestępstwo, w następstwie dokonanych ustaleń faktycznych, wyeliminował z opisu czynu przypisanego sprawcy pewien czasowo wyodrębniony fragment tego czynu, prowadzi do niemożności pociągnięcia tego sprawcy do odpowiedzialności karnej w innym postępowaniu o ten ‘pominięty’ fragment czynu ze względu na przeszkodę w postaci ‘powagi rzeczy osądzonej.

Wyrok SN z dnia 8 lutego 2011 r., IV KK 124/10

Standard: 72717 (pełna treść orzeczenia)