Rozliczenie udziału w zysku spółki z o.o. jako składnika majątku wspólnego małżonków

Dywidendy nie stanowią wprost składników majątku wspólnego małżonków, lecz są pożytkami cywilnymi, jakie przynosiły udziały w spółce, jako składnik majątku wspólnego. Pożytki z majątku wspólnego za okres po ustaniu wspólności majątkowej nie wchodzą w skład majątku wspólnego, lecz stanowią przedmiot odrębnego rozliczenia dokonywanego w ramach postępowania działowego na podstawie art. 657 § 3 k.p.c. w zw. z art. 686 k.p.c. Nie ma jednak podstaw do uznania, że dochodem podlegającym zaliczeniu w skład majątku dorobkowego małżonków lub rozliczeniu na podstawie art. 657 § 3 k.p.c. w zw. z art. 686 k.p.c. są udziały w zysku spółki z o.o., wypracowanym zarówno w czasie trwania wspólności małżeńskiej, jak i po jej ustaniu, które zgodnie z uchwałą wspólników zostały przeznaczone na kapitał zapasowy.

Zgodnie z art. 191 § 1 k.s.h. wspólnik ma prawo do udziału w zysku wynikającym z rocznego sprawozdania finansowego i przeznaczonym do podziału uchwałą zgromadzenia wspólników, przy czym zgodnie z art. 191 § 2 k.s.h. umowa spółki może przewidywać inny sposób podziału zysku.

Sam fakt wypracowania przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością zysku nie uzasadnia stwierdzenia, że wspólnikowi przysługuje prawo majątkowe w postaci stosowego udziału w tym zysku stanowiące dochód w rozumieniu art. 32 § 2 pkt 2 k.r.o.

Do czasu podjęcia przez zgromadzenie wspólników uchwały o podziale zysku istnieje jedynie ogólne prawo udziałowe wspólnika do zysku, mające charakter warunkowy. Błędne jest założenie, że zysk przeznaczony w drodze uchwały wspólników na kapitał zakładowy spółki stanowi zysk niepodzielony i jako dochód w rozumieniu art. 32 § 2 pkt 2 k.r.o. podlega rozliczeniu w ramach podziału majątku dorobkowego.

Należy bowiem odróżnić podział zysku między wspólników od podziału w inny sposób, który może służyć wzmocnieniu sytuacji majątkowej spółki, na co wskazuje treść art. 191 § 2 k.s.h.

Zgodnie z powyższym przepisem umowa spółki może przewidywać inny sposób podziału zysku niż określony w art. 191 § 1 k.s.h., a więc między wspólników. W takim wypadku wspólnicy nie są obowiązani do podziału zysku na dywidendy (zgodnie z art. 191 § 1 k.s.h.), ale mogą przeznaczyć zysk na kapitały zapasowe lub rezerwowe, bądź fundusze spółki. Z tych względów, jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 16 grudnia 2014 r., II FSK 2846/12, zysk niepodzielony to zysk, którym wspólnicy nie rozporządzili w żaden sposób, a nie tylko między siebie w postaci dywidendy, a więc zysk, którego podział nie był przedmiotem uchwały wspólników.

Nie ma tym samym podstaw do uznania, że majątek stron w postaci udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością przyniósł dochody stanowiące składnik majątku dorobkowego lub podlegające rozliczeniu w niniejszym postępowaniu - zgodnie z żądaniem wnioskodawczyni - na podstawie art. 657 § 3 k.p.c. w zw. z art. 686 k.p.c., gdyż nie powstało roszczenie o wypłatę dywidendy za lata 2010-2013 z uwagi na inne przeznaczenie zysku rocznego uzyskanego w tych latach. Niewątpliwie decyzja o przeznaczeniu zysku rocznego na cele związane z działalnością spółki, która wyłącza prawo do dywidendy może naruszać interesy wspólnika i być uznana za krzywdzącą wspólnika w relacji do spółki, jeśli powoduje długotrwałe wyłączenie zysku z podziału, a kapitał zapasowy i kapitał rezerwowy są już bardzo znaczne (wyrok SN z dnia 6 marca 2009 r. II CSK 522/08), jednak ocena podjętych przez wspólników uchwał na podstawie art. 249 k.s.h. wykracza poza ramy niniejszego postępowania. 

Postanowienie SN z dnia 24 lutego 2017 r., IV CSK 188/16

Standard: 72381 (pełna treść orzeczenia)