Właściwa data pewna (data pewna sensu stricto) i data pewna w szerokim znaczeniu (sensu largo)

Szczególna forma czynności prawnej, jaką jest pismo z datą pewną (art. 81 k.c.), ma charakter niejednorodny. Już z samej konstrukcji powołanego artykułu wynika, że ustawodawca rozróżnia w nim dwie postacie daty pewnej.

Właściwa data pewna (data pewna sensu stricto), polegająca na urzędowym poświadczeniu daty dokonania czynności prawnej (art. 81 § 1 k.c.), odnosi się do takich sytuacji, gdy ustawa zastrzega rozważaną formę ad solemnitatem albo ad eventum, co zresztą expressis verbis wynika z tego przepisu.

Data pewna w szerokim znaczeniu (sensu largo), którą czynność prawna nabywa później niż w dacie jej dokonania (art. 81 § 2 i 3 k.c.), z natury rzeczy nie może mieć zastosowania w razie zastrzeżenia daty pewnej ad solemnitatem, co przekonywająco wyjaśnił Sąd Najwyższy w powołanych wyrokach z dnia 12 kwietnia 2001 r., II CKN 1323/00 i z dnia 19 listopada 2003 r., V CK 455/02. Cecha pewności dotyczy tu bowiem istnienia czynności prawnej w chwili uzyskania daty pewnej na podstawie wymienionych przepisów. Jest to możliwe tylko wtedy, gdy data pewna została zastrzeżona ad eventum, w szczególności w sytuacji określonej w art. 678 § 2 k.c

Wyrok SN z dnia 5 lutego 2009 r., I CSK 325/08

Standard: 72084 (pełna treść orzeczenia)

Prezentowane są rożne definicje daty pewnej: węższa – formalna, kryjąca się za sformułowaniem art. 81 § 1 in principio k.c. oraz szersza – realna, wynikająca z treści art. 81 § 1 in fine k.c. (po przecinku). Rozróżnia się także datę pewną sensu stricte (art. 81 § 1 k.c.) polegającą na urzędowym poświadczeniu daty dokonania czynności prawnej (art. 81 § 1 k.c.) oraz datę pewną sensu largo, którą czynność prawna nabywa później niż w dacie jej dokonania, tj. w chwili wskazanej w sytuacjach opisanych w art. 81 § 2 i 3 k.c. Cecha pewności w tych sytuacjach dotyczy jednak nie daty dokonania czynności w określonym dokładnie momencie, ale istnienia czynności prawnej w chwili, gdy czynność prawna "nabyła" datę pewną w wyniku stwierdzenia dokonania czynności prawnej w dokumencie urzędowym -od daty dokumentu urzędowego (art. 81 § 2 pkt 1 k.c.); w wyniku umieszczenia wzmianki przez organ państwowy, organ jednostki samorządu terytorialnego lub przez notariusza - od daty wzmianki (art. 81 § 2 pkt 2 k.c.) bądź na skutek śmierci jednej z osób podpisanych na dokumencie - od daty śmierci tej osoby (art. 81 § 2 k.c.).

Rozróżnienie pojęcia „data pewna” ma istotny walor praktyczny. W przypadku bowiem uznania, że jest to pojęcie jednolite i brak jest podstaw, zwłaszcza w świetle wykładni gramatycznej art. 81 k.c., do czynienia wskazanego rozróżnienia na datę pewną sensu stricte oraz datę pewną sensu largo należałoby uznać, że datę pewną ma zarówno czynność prawna zdziałana na piśmie i poświadczona urzędowo w czasie jej dokonania, jak również czynność prawna dokonana w zwykłej formie pisemnej, ale poświadczona w sposób wskazany w § 2 art. 81 k.c. Prowadziłoby to do przyznania każdej ze stron czynności prawnej, a także osobom trzecim konwalidacyjnego prawa kształtującego, polegającego na możności przekształcenia nieważnej czynności prawnej w czynność ważną w następstwie podjęcia działań opisanych w art. 81 § 2 i 3 k.c. Za niedopuszczalnością sanowania braku formy pisemnej z datą pewną ad solemnitatem w trybie określonym w art. 81 § 2 i 3 k.c. opowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 listopada 2003 r., V CK 455/02. Takie samo zastrzeżenie należy przyjąć w przypadku formy pisemnej z datą pewną ad eventum. Wprawdzie niezachowanie tej formy nie powoduje bezwzględnej nieważności czynności prawnej, jak ma to miejsce w przypadku zastrzeżenia formy ad solemnitatem, jednak powoduje, że nieważny staje się skutek objęty zastrzeżeniem.

Wyrok SN z dnia 30 września 2008 r., II CSK 149/08

Standard: 72087 (pełna treść orzeczenia)