Zażalenie na postanowienie o przyznaniu wynagrodzenia zarządcy przymusowego, wydanego w postępowaniu zabezpieczającym.

Nie jest dopuszczalna apelacja od postanowienia o przyznaniu wynagrodzenia zarządcy przymusowemu, ustanowionemu w postępowaniu zabezpieczającym.

Do zarządcy przymusowego mają zastosowanie art. 931-941 k.p.c. Zagadnienia związane z wynagrodzeniem zarządcy reguluje zatem art. 939 k.p.c. Według art. 939 § 1 w zw. z art. 752[4] § 1 k.p.c. wysokość wynagrodzenia zarządcy określa sąd odpowiednio do jego nakładu pracy i dochodowości przedsiębiorstwa.

Przepisy o postępowaniu zabezpieczającym nie przewidują możliwości zaskarżenia postanowienia o przyznaniu wynagrodzenia zarządcy przymusowego, wydanego w postępowaniu zabezpieczający . Stosownie bowiem do art. 741 § 1 k.p.c. zażalenie przysługuje na postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia. Nie ulega wątpliwości, że postanowienie o przyznaniu wynagrodzenia zarządcy przymusowemu nie jest postanowieniem w przedmiocie zabezpieczenia, skoro nie odnosi się do udzielenia zabezpieczenia, jego sposobu, zmiany, uchylenia, czy też upadku zabezpieczenia.

Takiej podstawy brak również w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym, w szczególności w art. 939 k.p.c. Według bowiem art. 767[4] § 1 k.p.c. w postępowaniu egzekucyjnym zażalenie na postanowienie sądu przysługuje jedynie w wypadkach wskazanych w ustawie. Żaden przepis postępowania egzekucyjnego nie przewiduje możliwości zaskarżenia postanowienia o przyznaniu wynagrodzenia zarządcy przymusowemu.

Zażalenie na postanowienie, o którym mowa w art. 939 § 1 k.p.c., przewidywał natomiast art. 939 § 3 k.p.c., który jednak został uchylony z dniem 5 lutego 2005 r. (zob. ustawę z dnia 2 lipca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. Nr 172, poz. 1804). Na tle wcześniejszego stanu prawnego nie budziło więc wątpliwości, że postanowienie w przedmiocie wynagrodzenia zarządcy przymusowego, również wydane w postępowaniu zabezpieczającym, jest zaskarżalne zażaleniem (zob. postanowienie SN z 20 listopada 2008 r., III CZP 113/08).

Artykuły 741 § 1 i 767 § 4 k.p.c. nie określają zamkniętego katalogu postanowień wydanych w postępowaniu egzekucyjnym albo zabezpieczającym, które podlegają zaskarżeniu zażaleniem. Oczywiste jest, że w postępowaniach tych na podstawie art. 13 § 2 k.p.c. znajduje odpowiednie zastosowanie art. 394 k.p.c. (w brzmieniu obowiązującym przed 7 listopada 2019 r. – zob. ustawę z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw; Dz.U. z 2019 r. poz. 1469 ze zm.).

Nie jest jednak możliwe uznanie, jak to uczynił Sąd Apelacyjny, że postanowienie w przedmiocie przyznania wynagrodzenia zarządcy przymusowemu ustanowionemu w postępowaniu zabezpieczającym jest orzeczeniem kończącym postępowanie w sprawie w rozumieniu art. 394 § 1 in princ. k.p.c. 

Postanowienia zapadające w postanowieniu zabezpieczającym toczącym się w ramach postępowania procesowego nie są orzeczeniami „kończącymi postępowanie w sprawie” w rozumieniu art. 394 § 1 in princ. k.p.c. Nie odnoszą się bowiem do przedmiotu sporu, ani nie zamykają drogi do wydania wyroku, czyli rozstrzygnięcia sprawy co do istoty w danej instancji (zob. uchwały składu siedmiu sędziów SN z 24 listopada 1998 r., III CZP 44/98, i z 31 maja 2000 r. III ZP 1/00).

W tym kontekście postanowienie o przyznaniu wynagrodzenia zarządcy przymusowemu należałoby bez wątpienia zakwalifikować jako postanowienie wpadkowe (incydentalne) w relacji do zasadniczego toku postępowania zabezpieczającego, co wyklucza uznanie go także za postanowienie kończące postępowanie w sprawie o udzielenie zabezpieczenia.

Co do zasady w sytuacjach, gdy chodzi o wynagrodzenie należne osobie trzeciej względem stron procesu, przepisy k.p.c. przewidują zaskarżalność postanowienia sądu przyznającego takie wynagrodzenie. Tak jest np. w wypadku świadka, biegłego i mediatora (art. 394[1a] § 1 pkt 9 k.p.c.). Nasuwają się więc wątpliwości co do zgodności z Konstytucją RP takiej regulacji, która nie przewiduje możliwości zaskarżenia postanowienia o przyznaniu wynagrodzenia zarządcy przymusowemu. Wzorcem kontroli konstytucyjnej byłaby w tym wypadku zasada równości (art. 32 Konstytucji RP), ewentualnie prawo do sądu (art. 45 Konstytucji RP).

Nie można oczywiście wykluczyć odwołania się w tym zakresie do analogii, tak jak np. w wypadku wynagrodzenia kuratora dla nieznanego z miejsca pobytu (zob. uchwały SN z 5 listopada 2021 r., III CZP 68/20, i z 21 stycznia 2022 r., III CZP 37/22) lub wynagrodzenia likwidatora spółki (uchwała SN z 20 listopada 2008 r., III CZP 111/08). Jednak, uznanie, że w odniesieniu do zaskarżalności postanowienia zarządcy przymusowego istnieje luka w ustawie i konieczne jest zastosowanie analogii, pozwalałoby co najwyżej na uznanie, że takie postanowienie jest zaskarżalne zażaleniem, a nie apelacją.

Postanowienie SN z dnia 2 marca 2023 r., II CSKP 1082/22

Standard: 71562 (pełna treść orzeczenia)