Niedopuszczalność kumulowania kary umownej z tytułu niewłaściwego wykonania zobowiązania z karą za niewykonanie zobowiązania

Nie może być kumulowana kara umowna przewidziana za nienależyte wykonanie zobowiązania, np. kara umowna za zwłokę w wykonaniu zobowiązania i kara umowna za niewykonanie zobowiązania. U podstaw tego stanowiska leżało założenie, że jeżeli w umowie przewidziano odrębną karę w związku z odstąpieniem od umowy, to należy przyjąć, że tak określona kara miała rekompensować szkodę – w przewidywanym przez strony rozmiarze – jakiej dozna strona na skutek niewykonania zobowiązania w następstwie odstąpienia od umowy. Podstawą zastrzeżenia tej kary i określenia jej wysokości także powinna być określona kalkulacja hipotetycznej i specyficznej szkody, jaką poniesienie strona w związku z niewykonaniem zobowiązania w następstwie odstąpienia od umowy.

Wyrok SN z dnia 18 stycznia 2019 r., III CSK 9/17

Standard: 70882 (pełna treść orzeczenia)

Nie jest dopuszczalne kumulowanie kary umownej przewidzianej za nienależyte wykonanie zobowiązania z karą umowną za niewykonanie tego samego zobowiązania.

W ramach swobody zawierania umów (art. 353[1] k.c.) nie jest wykluczona kumulacja kary umownej z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania z odstąpieniem od umowy (por. wymieniony wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2006 r.). Jednak należy zgodzić się z Sądem Apelacyjnym, że skoro przyczyną wykonania przez pozwanego uprawnienia do częściowego odstąpienia od umowy (w zakresie paralizatorów) było niewykonanie zobowiązania w tej części, to niedopuszczalne jest równoczesne naliczanie kary umownej za opóźnienie w wykonaniu umowy w tym zakresie, do którego nie doszło, bowiem powódka ostatecznie nie dostarczyła objętych umową paralizatorów.

Jak trafnie wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 16 stycznia 1984 r., III CZP 70/83 kara umowna za nienależyte wykonanie zobowiązania należy się wierzycielowi w razie jej zastrzeżenia, gdy świadczenie zostało wprawdzie spełnione przez dłużnika, ale w sposób nienależyty, tzn. gdy zaistniała rozbieżność między zakresem zaspokojenia wierzyciela przewidzianym w treści zobowiązania a zaspokojeniem uzyskanym w rzeczywistości. Rozbieżność ta może dotyczyć takich elementów wykonania należytego, jak termin świadczenia, wykonawca świadczenia, miejsce świadczenia czy jakość świadczenia.

Obowiązek zapłaty kary umownej zastrzeżonej za niewykonanie zobowiązania powstaje, gdy zobowiązanie nie zostało wykonane, a zatem gdy dłużnik nie spełnił świadczenia, które zgodnie z treścią zobowiązania należy się wierzycielowi, przy czym nastąpiło to z powodu okoliczności, za które dłużnik odpowiada. Spełnienie jedynie części świadczenia jest równoznaczne z niespełnieniem świadczenia, a tym samym z niewykonaniem zobowiązania. Dlatego nie jest możliwe kumulowanie kary umownej przewidzianej za nienależyte wykonanie zobowiązania, np. wykonanie ze zwłoką, z karą umowną za niewykonanie tego samego zobowiązania.

Wyrok SN z dnia 28 stycznia 2011 r., I CSK 315/10

Standard: 70881 (pełna treść orzeczenia)