Skrócona forma przedstawienia zarzutów z powodu nieobecności podejrzanego w kraju (art. 313 § 1 k.p.k.)

Aby postanowienie to zostało uznane za wydane, czyli prawnie skuteczne, niezbędne jest kumulatywne spełnienie 3 warunków: 

- sporządzenie postanowienia, 

- jego niezwłoczne ogłoszenie i 

- przesłuchanie podejrzanego”. 

Jedynie wyjątkowo, na podstawie art. 313 § 1 k.p.k., ustawodawca dopuszcza możliwość przejścia do fazy in personam z pominięciem ogłoszenia postanowienia o przedstawieniu zarzutów oraz przesłuchania podejrzanego

Przepis art. 313 § 1 k.p.k., zezwalając na odstąpienie od niezwłocznego ogłoszenia podejrzanemu zarzutów i przesłuchania go z powodu nieobecności w kraju, nie wymaga, aby miała ona charakter stałego czy też długotrwałego pobyt za granicą. Jednakże nieobecność podejrzanego w kraju można traktować jako wystarczającą przesłankę zastosowania skróconej formy przedstawienia zarzutów jedynie wówczas, gdy ma ona charakter przeszkody uniemożliwiającej promulgację postanowienia o przedstawieniu zarzutów.

Nieobecność w kraju, o której mowa w art. 313 § 1 k.p.k., nie może mieć charakteru chwilowego bądź cyklicznego. Przepis zezwala na wprowadzenie swoistych uproszczeń w sytuacji, gdy mimo rzetelnych starań podejmowanych przez organy ścigania, osoba podejrzana jest nieuchwytna, właśnie ze względu na nieobecność w kraju. Nie idzie zatem o pobyt czasowy, związany z np. pracą w transporcie międzynarodowym czy mający charakter urlopu, wizyty u rodziny itd. Przeszkoda tego typu nie może mieć charakteru przejściowego i pobocznego, ale decydujący. Nie może jedynie utrudniać organowi postępowania przygotowawczego wykonanie ciążących na nim obowiązków procesowych, lecz sprawiać – co zostało wprost wyrażone w przepisie art. 313 § 1 k.p.k. – że ich spełnienie nie jest możliwe, tak samo jak w przypadku ukrywania się podejrzanego.

W sprawie wyjazdy oskarżonego za granicę miały charakter okazjonalny, były okresowe, powiązane ze sprawowaniem opieki nad matką. Nie prowadziły do zmiany ośrodka życiowego i nie utrudniały istotnie kontaktu z oskarżonym. W okresie pięciu lat od popełnienia czynu oskarżony był dostępny dla organów ścigania.

 Wyrok SN z dnia 21 grudnia 2022 r., V KK 382/22

Standard: 68768 (pełna treść orzeczenia)

Pomiędzy terminami „wydanie” postanowienia z art. 71 § 1 k.p.k. a „sporządzenie” postanowienia z art. 313 § 1 k.p.k., zachodzi istotna różnica, jako że dla „wydania” niezbędne jest dopełnienie kolejnych czynności procesowych wskazanych w tym drugim przepisie, określanych jako „promulgacja” postanowienia, która jest z kolei niezbędna dla skuteczności tej czynności procesowej. Tym samym dla przyjęcia, że nastąpiło przekształcenie się postępowania z fazy in rem w fazę in personam nie jest, poza wypadkami wskazanymi w art. 313 § 1 in fine k.p.k., wystarczające sporządzenie postanowienia o przedstawieniu zarzutów, lecz niezbędne jest również jego ogłoszenie podejrzanemu. Takie stanowisko zyskało już akceptację również w piśmiennictwie.

Stanowiska, co do trafności powyższej tezy, nie może też zmienić pogląd wyrażony w powołanym w kasacji (jak też cytowanym i w niniejszym uzasadnieniu) postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2001 r., III KKN 44/01, które wydane zostało na tle innego stanu prawnego. Przepis art. 313 § 1 k.p.k. nie zawierał bowiem wówczas w swojej treści zastrzeżenia, że niezwłoczne ogłoszenie podejrzanemu postanowienia o przedstawieniu zarzutów oraz jego przesłuchanie, nie dotyczy sytuacji, gdy nie jest to możliwe z powodu ukrywania się podejrzanego lub nieobecności w kraju. Stąd, o ile przed dniem 1 lipca 2003 r., a więc przed zmianą dokonaną ustawą z dnia 10 stycznia 2003 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego, ustawy – Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania karnego, ustawy o świadku koronnym oraz ustawy o ochronie informacji niejawnych (Dz. U. Nr 17, poz. 155), konieczna wręcz była tego rodzaju interpretacja, wskazująca przykładowo, kiedy z przyczyn niezależnych od organów ścigania dopuszczalne jest odstąpienie od niezwłocznego ogłoszenia postanowienia o przedstawieniu zarzutów i w rezultacie uznanie za równoznaczne z „wydaniem” takiego postanowienia jego „sporządzenie”, o tyle obecnie kwestia ta, znajdując jednoznaczne unormowanie w art. 313 § 1 in fine k.p.k., została uregulowana w sposób ustawowy.

Postanowienie SN z dnia 16 stycznia 2009 r., IV KK 256/08

Standard: 69294 (pełna treść orzeczenia)