Orzeczenie sądowe jako szczególny rodzaj dokumentu urzędowego

Wyroki sądowe zarówno w sprawach karnych, jak i sprawach cywilnych korzystają z waloru dokumentów urzędowych, a element urzędowego zaświadczenia wyraża się w potwierdzeniu przez sąd stanu rzeczy, który został w wyroku stwierdzony lub przez wyrok spowodowany. Inaczej kształtuje się jednak możliwość obalenia domniemania zgodności wyroku z prawdą w obu tych postępowaniach.

Artykuł 11 k.p.c., stanowiący lex specialis w stosunku do art. 252 k.p.c., wiąże bezwzględnie sąd cywilny co do faktu popełnienia przestępstwa w zakresie jego znamion, a zatem w tym zakresie nie jest dopuszczalne obalenie domniemania. Zastosowanie reguł określonych w art. 252 k.p.c. możliwe jest natomiast co do innych ustaleń prawomocnego wyroku karnego, wykraczających poza elementy stanu faktycznego przestępstwa. Wiążąca jest nadto wykładnia art. 11 k.p.c. dokonana przez Sąd Najwyższy w wyroku IV CSK 142/11, który stwierdził, że wyrok w sprawie karnej nie wiąże w zakresie ustaleń dotyczących tego pozwanego, który nie był oskarżony i skazany w sprawie karnej.

Wyroki cywilne korzystają z domniemania zgodności z prawdą co do tego, co zostało w nich zaświadczone, a zakres domniemania związany jest przede wszystkim z ich prawomocnością materialną w sensie jej skutków pozytywnych określonych w art. 365 k.p.c. Orzeczeniem bowiem związany jest nie tylko sąd, który je wydał i strony, ale też inne sądy i organy administracji państwowej oraz w wypadkach w ustawie przewidzianych inne osoby. Prawomocność materialna oznacza, że sąd nie może wyroku zmienić, ani inaczej ukształtować sytuacji prawnej osób, ale dotyczy to tylko relacji pomiędzy stronami procesu, w którym wyrok został wydany. Za ustalony należy również uznać pogląd, że domniemanie zgodności stanu ustalonego w wyroku cywilnym z rzeczywistym stanem rzeczy rozciąga się również na uzasadnienie wyroku - stanowi ono jego część składową i jako takie nie może być uznane za samodzielny dokument. Uzasadnienie zawiera elementy zaświadczenia w takim zakresie, w jakim sąd stwierdza, że miały miejsce dane fakty stanowiące przesłankę konieczną do wydania wyroku.

Wyrok SN z dnia 27 lutego 2013 r., IV CSK 443/12

Standard: 68694 (pełna treść orzeczenia)

Szczególnym rodzajem dokumentów są orzeczenia sądowe, które w judykaturze zostały uznane za dokumenty urzędowe w rozumieniu art. 244 k.p.c. (zob. wyroki SN: z dnia 3 lutego 1964 r., I CR 703/62, z dnia 18 września 1969 r., II CR 308/69, z dnia 6 marca 1974 r., II CR 46/74 i z dnia 11 grudnia 2006 r., I UK 153/06).

Są to szczególne dokumenty urzędowe, ponieważ zostaje w nich wyrażone i utrwalone rozstrzygnięcie sądu, które jest ściśle związane z dokumentem w tym znaczeniu, że poza nim nie istnieje. Wyrok zasądzający określoną kwotę pieniężną od pozwanego na rzecz powoda jest nie tylko dowodem tego, że sąd podjął tej treści rozstrzygnięcie, lecz także dowodem istnienia zobowiązania po stronie pozwanego.

Orzeczenia sądów cywilnych mogą być przy tym podważanie wyłącznie za pomocą środków zaskarżenia przewidzianych w postępowaniu cywilnym.

W stosunku do dokumentów, jakimi są wyroki sądów karnych, prawo do obalenia domniemania zgodności z prawdą urzędowych zaświadczeń przysługuje natomiast – z wyjątkiem przewidzianym w art. 11 k.p.c. – na zasadach ogólnych (art. 252 k.p.c.).

Wyrok SN z dnia 12 lutego 2010 r., I CSK 340/09

Standard: 68324 (pełna treść orzeczenia)

Zarówno wyrok uniewinniający jak i postanowienie o umorzeniu śledztwa są dokumentami urzędowymi w rozumieniu art. 244 k.p.c. 

Wyrok SN z dnia 18 września 1969 r., II CR 308/69

Standard: 68326 (pełna treść orzeczenia)