Pojęcie straty i jej wysokość w zakresie odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania

Nienależyte wykonanie zobowiązania zakłada istnienie zobowiązania do spełnienia świadczenia. Na podstawie art. 471 k.c. naprawieniu podlega szkoda wyrządzona wierzycielowi przez dłużnika wskutek niespełnienia lub nienależytego spełnienia oznaczonego świadczenia stanowiącego przedmiot zobowiązania dłużnika wobec wierzyciela (zob. uchwała SN z dnia 21 marca 2003 r., III CZP 6/03)

Artykuł 471 k.c. nie obejmuje niezgodnego z umową wykonania przez jedną ze stron uprawnienia do oznaczenia wysokości swego świadczenia.

Wyrok SN z dnia 10 września 2015 r., II CSK 587/14

Standard: 66704 (pełna treść orzeczenia)

W wypowiedziach rozpatrujących odpowiedzialność odszkodowawczą dłużnika za niewykonanie zobowiązania (art. 471 k.c.), do strat wierzyciela w znaczeniu art. 361 § 2 k.c. zalicza się uszczerbek wyrażający się niespełnieniem przez dłużnika należnego wierzycielowi świadczenia. Przyjmuje się, że o wysokości występującej w tym wypadku straty decyduje wartość należnego wierzycielowi świadczenia wyznaczona przez wartość przedmiotu świadczenia, np. obliczona zgodnie z art. 363 § 2 k.c. wartość rzeczy, która miała być wydana wierzycielowi. Stanowisko to jest konsekwencją tego, że wierzytelność stanowi składnik majątku wierzyciela czyli – innymi słowy – należy do jego aktywów. 

Niewykonanie zobowiązania przez dłużnika narusza więc ten składnik, pozbawia go wartości. Inne straty wierzyciela, to w szczególności tzw. szkody następcze, będące konsekwencją niespełnienia świadczenia, jak np.: zastępcze zaspokojenie się przez wierzyciela po wyższej cenie lub wydatki spowodowane niemożnością wykonania przez wierzyciela swego zobowiązania wskutek nieotrzymania świadczenia. 

Podobnie w razie nienależytego wykonania zobowiązania przez dłużnika uznaje się za stratę wierzyciela uszczerbek wyrażający się pomniejszeniem wartości świadczenia wskutek jego nienależytego spełnienia, np. z opóźnieniem (zob. art. 481 k.c.). Ratio legis tego stanowiska jest taka sama jak przedstawionego wyżej, dotyczącego niewykonania zobowiązania: nienależyte wykonanie zobowiązania, godząc w wierzytelność stanowiącą składnik majątku wierzyciela, obniża jej wartość. Również w tym wypadku mogą występować jeszcze inne straty wierzyciela (por. np. uchwałę SN z dnia 20 marca 1978 r., III CZP 10/78) dotyczącą wzrostu ceny samochodu w okresie zwłoki dłużnika w wykonaniu umowy przedwstępnej sprzedaży samochodu).

Uchwała SN z dnia 21 marca 2003 r., III CZP 6/03

Standard: 66703 (pełna treść orzeczenia)