Identyfikacja adresata wypowiedzi jako warunek naruszenia dobrego imienia

Decydujące znaczenie dla oceny naruszenia dobrego imienia ma rozpoznawalność użytkownika jako konkretnej osoby, a nie rozpoznawalność jego nicka (art. 24 k.c.).

Do naruszenia dobrego imienia może dojść tylko wówczas, gdy możliwe jest zidentyfikowanie adresata wypowiedzi, zarówno wtedy, gdy zawiera ona jego imię i nazwisko, jak i wtedy, gdy podane okoliczności umożliwiają jego identyfikację osobom trzecim. Czynnik identyfikujący może stanowić nie tylko nazwisko, ale również takie dane, jak pseudonim, pesel, NIP, adres, nazwa firmy, powszechnie znane logo, bo ich rolą jest indywidualizacja osoby fizycznej lub prawnej. W każdym jednak przypadku konieczne jest takie powiązanie oznaczenia z konkretną osobą fizyczną lub prawną, które zapewnia jej rozpoznawalność. Użycie w wypowiedzi pseudonimu, którego nie można przypisać danej osobie fizycznej, bo nie jest rozpoznawalna pod nim mimo wykonywania działalności w jakiejkolwiek dziedzinie życia społecznego, nie pozwala na przyjęcie, że zostało naruszone jej dobre imię. Nie jest bowiem możliwe poniżenie konkretnej osoby fizycznej w opinii społecznej albo narażenie jej na utratę zaufania w określonym kręgu osób, jeżeli pozostanie anonimowa, bo negatywne oceny mogą być przypisane jedynie oznaczeniu, którym się posługuje.

Te same zasady dotyczą ochrony dobrego imienia przed naruszeniami mającymi źródło w wypowiedziach zamieszczanych w internecie. Internet nie jest jednak medium jednorodnym, bo mogą być za jego pośrednictwem publikowane materiały prasowe, wpisy na blogach, wypowiedzi na forach internetowych o różnych profilach lub serwisach o różnej strukturze i specyfice. Ocena wypowiedzi w aspekcie naruszenia dobra osobistego musi zatem uwzględniać sposób działania i charakterystykę danej formy działania. Nie ma wątpliwości, że nazwa (login, nick) pełni różne funkcje i może stanowić nie tylko identyfikator konieczny w procesie logowania, ale też element identyfikujący użytkownika w społeczności internetowej, element wyróżniający i informujący o prowadzonej działalności gospodarczej lub o innym profilu i może podlegać ochronie w aspekcie posługiwania się przez innego użytkownika tożsamym lub zbliżonym, mylącym oznaczeniem.

W przypadku prowadzenia działalności gospodarczej, a zwłaszcza handlowej, w tym również na portalach lub serwisach aukcyjnych, na których istnieje możliwość zidentyfikowania użytkownika, ochrona dobrego imienia, firmy lub renomy następuje na takich samych zasadach jak ochrona nazwiska i imienia. W przypadku jednak nierozpoznawalności użytkownika, brak podstaw do przyznania takiej ochrony nicka, który oznacza identyfikację nieokreślonego użytkownika, bez możliwości utożsamienia go z konkretną osobą. 

Przypadki posługiwania się pseudonimem mogą być różne – przybranie pseudonimu funkcjonującego na równi z nazwiskiem lub przybranie pseudonimu z zatajeniem nazwiska, gdy konkretna osoba jest powszechnie kojarzona z pseudonimem ją identyfikującym, tak jak w przypadku wielu osób wykonujących działalność artystyczną, albo przybranie pseudonimu z zatajeniem danych personalnych oraz tożsamości osoby nim się posługującej i brak możliwości przypisania pseudonimu do osoby lub podmiotu, który się pod nim ukrywa. W tej drugiej sytuacji, zbliżonej do posługiwania się przez użytkownika nickiem lub loginem, również nie będzie możliwości ochrony dobrego imienia, bo wszelkie określenia pejoratywne mogą być przypisane jedynie pseudonimowi, a nie konkretnej osobie. Zasada ta dotyczy również forum dyskusyjnego, na którym nie ma obowiązku rejestrowania się i ujawniania swoich danych personalnych a użytkownicy identyfikują się jedynie przez nick lub login. Możliwe jest, że dane umieszczone przez użytkowników w postach będą pozwalały na ich identyfikację i wtedy będą korzystali z takiej samej ochrony jaka przysługuje im w razie naruszenia dobrego imienia. Decydujące znaczenie dla oceny naruszenia tego aspektu czci trzeba zatem przypisać rozpoznawalności użytkownika jako konkretnej osoby, a nie rozpoznawalności nicka, a dopiero po ziszczeniu się tego warunku, badaniu podlega stałość, regularność i stopień aktywności użytkownika na forum.

Stanowiska przeciwnego nie uzasadnia specyfika medium, jakim jest internet i powszechne kontaktowanie się za pomocą oznaczeń nieidentyfikujących użytkowników, bo przyznanie ochrony na podstawie art. 24 k.c. determinuje istota danego dobra osobistego.

Odmienna sytuacja zachodzi w przypadku naruszenia godności stanowiącej aspekt wewnętrzny czci wiązany z wyobrażeniem człowieka o własnej wartości i oczekiwaniem szacunku ze strony innych ludzi. Naruszenie godności wiąże się z naruszeniem sfery uczuć zainteresowanego, przy czym jego reakcja związana z osobistą wrażliwością jest weryfikowana przez zastosowanie kryterium obiektywnego w postaci opinii ludzi rozsądnie i uczciwie myślących ze środowiska, do którego należy. Bez znaczenia jest, czy i ile osób z tego środowiska lub spoza niego dowiedziało się o naruszeniu dobra osobistego i jaka była ich reakcja, bo dla stwierdzenia naruszenia nie jest konieczne, by zarzut był rozpowszechniony. W przypadku zamieszczenia na forum internetowym postu zawierającego sformułowania naruszające godność użytkownika oznaczonego nickiem, nie jest konieczna indywidualizacja a wystarczające jest, tak jak w przypadku pseudonimu, odczucie tego użytkownika zweryfikowane kryterium obiektywnym. Stopień rozpowszechnienia wiadomości lub sformułowań naruszających dobro osobiste może mieć bowiem wpływ tylko na ocenę stopnia naruszenia i dolegliwości dla pokrzywdzonego a nie na ocenę czy nastąpiło naruszenie dobra osobistego. Istotne znaczenie ma natomiast kontekst sytuacyjny lub zwyczaje środowiska, w którym zostały dane wypowiedzi wygłoszone, oraz środek komunikacji, którym posłużył się naruszyciel.

Wyrok SN z dnia 26 kwietnia 2018 r., I CSK 418/17

Standard: 66435 (pełna treść orzeczenia)

Możliwe jest naruszenie dobra osobistego treścią publikacji prasowej, z której wynikają jednoznaczne sugestie co do nagannego moralnie postępowania osoby wskazanej w tej publikacji z imienia i nazwiska lub osoby, którą przeciętny czytelnik materiału może zidentyfikować (wyroki SN z 6 października 2006 r., V CSK 151/06 i z 7 lipca 2005 r., V CK 868/04).

Wyrok SN z dnia 11 lutego 2011 r., I CSK 334/10

Standard: 69288 (pełna treść orzeczenia)