Termin przedawnienia wykonania obowiązku naprawienia szkody orzeczonego przez sąd karny (art. 103 k.k.)

W świetle art. 117-125 k.c. dla długości terminu przedawnienia roszczenia, jego biegu i przerwania nie ma znaczenia okoliczność, w postępowaniu przed jakim sądem roszczenie zostało stwierdzone. W tym sensie reguły ustalone w powołanych przepisach muszą mieć wymiar uniwersalny i odnosić się także do przedawnienia roszczeń cywilnych o naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem, o których orzekł sąd w postępowaniu karnym.

Art. 103 k.k. reguluje zasady stosowania prawnokarnej instytucji przedawnienia wykonania kary, nie zaś przedawnienia roszczeń cywilnoprawnych.

Bieg terminu, o którym mowa w art. 103 § 1 k.k. w odniesieniu do środka kompensacyjnego w postaci obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem oznacza przystąpienie do egzekwowania roszczenia, którego ów obowiązek dotyczy. Termin ten nie biegnie przez czas, gdy kara jest wykonywana (zob. wyrok SN z 6 marca 2018 r., V CSK 312/17). 

Postanowienie SN z dnia 22 lutego 2019 r., IV CSK 597/17

Standard: 66216 (pełna treść orzeczenia)

Termin przedawnienia wykonania obowiązku naprawienia szkody podlega ocenie przez pryzmat art. 103 k.k., stanowiącego lex specialis w stosunku do cywilnoprawnych regulacji dotyczących terminów przedawnienia egzekwowania roszczeń odszkodowawczych.

Ustawodawca w artykule tym określił terminy przedawnienia wykonania kary (§ 1) i nakazał stosować je odpowiednio do środków karnych (§ 2); po nowelizacji – również do środków kompensacyjnych i przepadku). Wprawdzie nie wskazał wyraźnie, czy termin ten biegnie w czasie wykonywania kary (środka karnego), jednak w orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalił się pogląd wyłączający taką możliwość (zob. uchwały: z dnia 18 lipca 1996 r. I KZP 11/96 i z dnia 25 marca 2003 r., I KZP 4/03 oraz postanowienie z dnia 18 września 2001 r., I KZP 20/01). W uzasadnieniu tego zapatrywania wskazano, że znajduje ono usprawiedliwienie w samym brzmieniu art. 103 § 1 k.k. (wcześniej art. 107 Kodeksu karnego z 1969 r.), gdyż użyty przez ustawodawcę zwrot „nie można wykonać kary” nie może być rozumiany inaczej, niż jako odnoszący się do sytuacji, w której kara nie jest wykonywana. Nie sposób zatem uznać, że w czasie, gdy kara jest wykonywana, biegnie termin przedawnienia. Przyjęcie tego zapatrywania prowadziłoby do absurdalnego wniosku, że np. kara dożywotniego pozbawienia wolności po upływie 30 lat nie mogłaby być wykonywana z powodu przedawnienia.

Możliwość orzeczenia obowiązku naprawienia szkody ma ułatwić pokrzywdzonemu kompensatę uszczerbku doznanego w wyniku przestępstwa, a nie niweczyć lub utrudnić dochodzenie przysługujących mu roszczeń odszkodowawczych (zob. wyrok SN z dnia 8 kwietnia 2015 r., V CSK 379/14).

Wyrok SN z dnia 6 marca 2018 r., V CSK 312/17

Standard: 66217 (pełna treść orzeczenia)