Ochrona dziennikarskich źródeł informacji w orzecznictwie; tajemnica dziennikarska (art. 5 Pr.Pras i art. 180 § 2 k.p.k.)

Szczególna ochrona dziennikarskich źródeł informacji wiąże się z uznaniem mediów za strażnika demokracji i pluralizmu (zob. orzeczenia ETPC z: 27 marca 1996 r. w sprawie Goodwin przeciwko Wielkiej Brytanii, skarga nr 17488/90; 22 listopada 2007 r. w sprawie Voskuil przeciwko Holandii, skarga nr 64752/01; 14 września 2010 r. w sprawie Sanoma Uitgevers B.V. przeciwko Holandii, skarga nr 38224/03). Brak szczególnej ochrony źródeł informacyjnych prowadzić może do utraty zaufania informatorów do dziennikarzy, a także do obawy przed nawiązywaniem i utrzymywaniem tego rodzaju współpracy. Będzie to stanowić poważną przeszkodę w prawidłowym funkcjonowaniu prasy oraz innych środków masowego przekazu.

W orzecznictwie ETPC wskazywano, że nie w każdym wypadku, gdy władze publiczne wchodzą w posiadanie materiałów stanowiących tajemnicę dziennikarską, nawet obejmujących dziennikarskie źródła informacji, ingerencja w prawo określone w art. 10 ust. 1 Konwencji europejskiej jest nieproporcjonalna.

W przywołanym wyżej orzeczeniu w sprawie Weber i Saravia przeciwko Niemcom, w której jedną ze skarżących była dziennikarka, zarzucano również naruszenie art. 10 ust. 1 Konwencji przez to, że w drodze monitoringu strategicznego połączeń telekomunikacyjnych możliwe było pozyskanie informacji identyfikujących jej źródła. Europejski Trybunał Praw Człowieka nie dopatrzył się w niemieckich unormowaniach sprzeczności z art. 10 ust. 1 Konwencji. Po pierwsze, strategiczny monitoring połączeń nie był skierowany bezpośrednio na ustalenie danych, na podstawie których można było zidentyfikować źródła informacji - celem nie było ujawnienie tych źródeł. Nie pozyskiwano danych telekomunikacyjnych dziennikarzy, lecz jedynie osób zaangażowanych w działalność przestępczą. Po drugie, jak wskazał ETPC, niemieckie przepisy nie przewidywały wprawdzie szczególnych gwarancji dotyczących ochrony wolności prasy, w szczególności przed ujawnieniem źródeł informacji, jednak zawierały szereg innych (ogólnych) gwarancji minimalizujących ryzyko arbitralności i ekscesów (zob. § 151-152 uzasadnienia ww. orzeczenia). Z tego powodu ETPC nie uznał naruszenia art. 10 Konwencji.

Problem ujawniania dziennikarskich źródeł informacji pojawił się również w sprawie Telegraaf Media Nederland Landelijke Media B.V. i inni przeciwko Holandii (wyrok z 22 listopada 2012 r., skarga nr 39315/06). ETPC stwierdził (większością pięć do dwóch głosów) naruszenie art. 10 Konwencji. Motywem sprawy było zobowiązanie dziennikarzy przez holenderskie organy władzy publicznej do ujawnienia, kto przekazał informację o nieuprawnionym wycieku tajnych dokumentów z holenderskich służb specjalnych do osób zaangażowanych w działalność przestępczą.

Podstawowym celem podsłuchiwania rozmów dziennikarzy w tej sprawie było ustalenie ich informatorów. Ponadto holenderskie prawo nie przewidywało, by uprzednią zgodę na uchylenie tajemnicy dziennikarskiej wydał sąd. Nie było natomiast dla ETPC wystarczające w tym wypadku zagwarantowanie mechanizmów kontroli następczej sprawowanej przez niezależne organy, gdyż kontrola taka nie pozwala przywrócić naruszonej uprzednio poufności źródeł informacji (§ 100-101 uzasadnienia ww. orzeczenia).

Podobne stanowisko co do konieczności istnienia uprzedniej sądowej kontroli nad uchylaniem tajemnicy dziennikarskiej ETPC zajął również w wyroku w sprawie Sanoma Uitgevers B.V. przeciwko Holandii, skarga nr 38224/03.

Wyrok TK z dnia 30 lipca 2014 r., K 23/11

Standard: 4764 (pełna treść orzeczenia)