Procesowe skutki naruszenia terminu zawiadomienia strony o rozprawie (art. 149 § 2; art. 214; art. 379 pkt 5 k.p.c.)

Termin tygodnia, a w sprawach wymagających pilnego rozpoznania – termin trzech dni, z których zachowaniem zawiadomienie o rozprawie (wezwanie) powinno dotrzeć do strony, nie może być skracany. Stwierdziwszy, że ten termin nie został zachowany, sąd powinien odroczyć rozprawę na podstawie art. 214 § 1 k.p.c. (zob. wyroki SN z 7 kwietnia 2006 r., I PK 149/05, z 6 czerwca 1980 r., II CR 118/80, niepubl., z 18 marca 1974 r., III CRN 411/73).

Ocena, czy dręczenie zawiadomienia o rozprawie (wezwania) dokonane zostało skutecznie i z zachowaniem terminu z art. 149 § 2 k.p.c., następuje stosownie do przepisów regulujących doręczenia.

Obowiązek zawiadamiana stron o planowanym terminie rozprawy ze stosownym wyprzedzeniem, pozwalającym na przygotowanie się (organizacyjne ‎i merytoryczne) do udziału w rozprawie. Przepis art. 149 § 2 k.p.c. znajduje także zastosowanie do pełnomocnika strony, któremu w jej miejsce doręcza się zawiadomienia i wezwania (art. 133 § 3 k.p.c.).

Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy (zob. m.in. postanowienia z 21 września 2018 r., V CZ 64/18, z 18 stycznia 2013 r., IV CZ 155/12), naruszenie art. 149 § 2 k.p.c. przez zbyt późne doręczenie zawiadomienia o rozprawie nie stanowi pozbawienia strony możności obrony swych praw, jest jednak uchybieniem procesowym, mogącym mieć wpływ na wynik sprawy. Tak samo należy ocenić uniemożliwienie pełnomocnikom pozwanego w przytoczonych okolicznościach udziału w rozprawie.

Wyrok SN z dnia 9 grudnia 2022 r., II CSKP 720/22

Standard: 66896 (pełna treść orzeczenia)

Naruszenie art. 149 § 2 k.p.c. przez niezachowanie określonego w nim terminu nie pozbawia zawiadomienia skuteczności ani nie jest jednoznaczne automatycznie z pozbawieniem strony możności działania, innymi słowy - z pozbawieniem strony możności obrony swych praw (zob. postanowienie SN z dnia 18 stycznia 2013 r., IV CZ155/12). 

Wyjątkowo w orzecznictwie przyjęto, że uchybienie wspominanemu przepisowi może prowadzić do nieważności postępowania, ale tylko sytuacji, w której bezpośrednio po zamknięciu tak wyznaczonej rozprawy zapadłby wyrok (por. wyroki SN z dnia 3 lutego 2010 r., II CSK 404/09 oraz z dnia 7 kwietnia 2006 r., I PK 149/05). 

Wyrok SN z dnia 4 listopada 2021 r., II USKP 76/21

Standard: 65343 (pełna treść orzeczenia)

Naruszenie art. 149 § 2 k.p.c. przez niezachowanie określonego w nim terminu nie pozbawia jednak zawiadomienia skuteczności, ani nie jest jednoznaczne automatycznie z pozbawieniem strony możności działania (innymi słowy - z pozbawieniem strony możności obrony swych praw). Może co najwyżej stanowić uchybienie mające wpływ na wynik sprawy (zob. postanowienie SN z dnia 17 marca 1978 r., IV CRN 62/78) lub okoliczność uzasadniającą odroczenie rozprawy, jeżeli strona z powodu opóźnienia w doręczeniu zawiadomienia nie mogła się należycie przygotować do rozprawy.

Postanowienie SN z dnia 18 stycznia 2013 r., IV CZ 155/12

Standard: 66897 (pełna treść orzeczenia)

Termin rozprawy powinien być wyznaczony z uwzględnieniem wymogów z art. 149 § 2 k.p.c. Niezachowanie tego terminu w sytuacji, w której bezpośrednio po zamknięciu tak wyznaczonej rozprawy zapadł wyrok, stanowi o naruszeniu art. 149 § 2 k.p.c. ze skutkiem w postaci nieważności postępowania (art. 379 pkt 5 k.p.c.).

Zawiadomienie o rozprawie doręczono dwa dni przed terminem rozprawy. Tego rodzaju uchybienie nie prowadziłoby do nieważności postępowania, gdyby strona pomimo tego miała faktyczną możliwość działania, a więc gdyby stawiła się na rozprawie, albo mogła składać kolejne wnioski lub wyjaśnienia, w tym także wnioski o powtórzenie przeprowadzonych pod jej nieobecność dowodów. Rozprawa wyznaczona na dzień 26 lutego 2009 r. była jednak ostatnią rozprawą w sprawie i bezpośrednio po jej zamknięciu wydany został wyrok. W tej sytuacji nie można mówić o tym, że skarżący miał faktyczną możliwość składania jakichkolwiek dalszych wniosków. Tak późne doręczenie zawiadomienia uniemożliwiło także powiadomienie Sądu o zachodzących przeszkodach uniemożliwiających udział w rozprawie.

Wyrok SN z dnia 3 lutego 2010 r., II CSK 404/09

Standard: 65345 (pełna treść orzeczenia)

Na podstawie art. 472 k.p.c. nie można skracać terminu trzech dni do zawiadomienia strony o posiedzeniu jawnym określonego w art. 149 § 2 in fine k.p.c.

Zagwarantowane w art. 149 k.p.c. terminy mają umożliwić stronie przygotowanie się do posiedzenia, a termin trzech dni stanowi w tym przypadku absolutne minimum, którego dalsze skrócenie może narazić Sąd na zarzut pozbawienia strony możliwości obrony swoich praw. 

Przepis szczególny art. 472 k.p.c. przewidujący uproszczone i odformalizowane formy zawiadomienia, obowiązujący w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, dotyczy wyłącznie sposobu doręczenia pisma procesowego - w tym zawiadomienia o terminie posiedzenia - i stanowi odstępstwo od zasad wyrażonych w art. 131 - 137 k.p.c. Nie można natomiast na tej podstawie prawnej skracać terminów wskazanych w przepisie art. 149 k.p.c. in fine.

Bez znaczenia dla oceny przedmiotowej kwestii pozostaje notatka urzędowa pracownika Sądu Okręgowego z przeprowadzonej z powodem rozmowy telefonicznej, zawierająca informację, że zawiadomiony o terminie rozprawy nie wnosił o jej odroczenie. 

Wyrok SN z dnia 7 kwietnia 2006 r., I PK 149/05

Standard: 65344 (pełna treść orzeczenia)