Zasiedzenie lasu z obszarów strategicznych zasobów naturalnych kraju

Artykuł 2 ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o zachowaniu narodowego charakteru strategicznych zasobów naturalnych kraju nie wyłącza możliwości zasiedzenia nieruchomości stanowiącej las państwowy.

Wyrok SN z dnia 21 czerwca 2023 r., III CZP 94/22

Standard: 69715 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy

Artykuł 2 ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o zachowaniu narodowego charakteru strategicznych zasobów naturalnych kraju (Dz.U. Nr 97, poz. 1051 ze zm.) nie wyłącza nabycia przez zasiedzenie nieruchomości Skarbu Państwa stanowiącej las państwowy w rozumieniu art. 1 pkt 3 tej ustawy, na zasadach określonych w art. 172 i nast. k.c.

Zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o zachowaniu narodowego charakteru strategicznych zasobów naturalnych kraju (Dz. U. Nr 97, poz. 1051 ze zm., dalej – „ustawa z 2001 r.”) zasoby naturalne określone w art. 1 tej ustawy, stanowiące własność Skarbu Państwa, nie podlegają przekształceniom własnościowym, z zastrzeżeniem przepisów zawartych w ustawach szczególnych. Według art. 1 pkt 3 ustawy z 2001 r. do strategicznych zasobów naturalnych kraju zalicza się lasy państwowe. Określenie to należy rozumieć przez pryzmat art. 3 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach (jedn. tekst: Dz. U. z 2018 r., poz. 2129 ze zm., dalej – „u.o.l.”), co w świetle przyjętego w orzecznictwie poglądu prowadzi do wniosku, że lasem, o którym mowa w art. 1 pkt 3 ustawy z 2001 r., jest co do zasady grunt o zwartej powierzchni co najmniej 0,10 ha pokryty roślinnością leśną, drzewami i krzewami oraz runem leśnym (por. wyroki SN z dnia 28 stycznia 2010 r., I CSK 258/09 i z dnia 20 września 2012 r., IV CSK 41/12, a także postanowienie SN z dnia 28 stycznia 2009 r., IV CSK 353/08). 

Zgodnie z art. 172 § 1 k.c. nabyciu przez zasiedzenie może podlegać każda nieruchomość bez względu na jej charakter, osobę właściciela oraz osobę posiadacza. Analiza odstępstw od tej reguły wskazuje, że są one de lege lata formułowane wyraźnie, względnie wynikają ze szczególnego statusu określonych nieruchomości, polegającego na tym, że nie mogą być one przedmiotem obrotu cywilnoprawnego (res extra commercium). Odpowiada to założeniu, że ze względu na utrwalony charakter i istotne funkcje zasiedzenia w systemie prawnym wyjątki w tym zakresie powinny być formułowane jasno, a ich interpretacja powinna być ścisła (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2012 r., I CSK 293/11, OSNC 2012, nr 9, poz. 104, z dnia 7 maja 2014 r., II CSK 491/13, niepubl. i z dnia 15 stycznia 2015 r., IV CSK 193/14, niepubl.).

Wyraźny wyjątek dotyczący zasiedzenia nieruchomości rolnych wprowadzono w związku ze zmianą ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (jedn. tekst: Dz. U. z 2018 r., poz. 1405 ze zm., dalej – „u.k.u.r.”). Ustawa ta określa szczególne reguły nabywania nieruchomości rolnych, przy czym pojęcie „nabycie” zostało w niej jednoznacznie zdefiniowane jako przeniesienie własności nieruchomości rolnej lub nabycie własności nieruchomości rolnej w wyniku dokonania czynności prawnej lub orzeczenia sądu albo organu administracji publicznej, a także innego zdarzenia prawnego (art. 2 pkt 7 u.k.u.r.). Ujęcie to obejmuje nabycie w drodze zasiedzenia (por. też art. 4 ust. 1 pkt 4 lit. a) u.k.u.r.), przy czym nowelizując ustawę o kształtowaniu ustroju rolnego ustawodawca znowelizował jednocześnie art. 172 k.c. określając warunki nabycia przez zasiedzenie nieruchomości rolnej w rozumieniu tej ustawy (art. 172 § 3 k.c.). Podobnie wyraźne unormowanie przewiduje ustawa z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców (jedn. tekst: Dz. U. z 2017 r., poz. 2278, dalej – „u.n.n.c.”), łącząc nabycie w rozumieniu ustawy z każdym zdarzeniem prawnym, a tym samym również zmianą właściciela następującą ex lege w drodze zasiedzenia lub spadkobrania (por. art. 1 ust. 4 u.n.n.c.) (zob. także wyraźne wyjątki przewidziane w nieobowiązujących już art. 7 ustawy z dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach, jedn. tekst: Dz. U. z 1969 r., nr 22, poz. 159 i art. 177 k.c.).

Przepis art. 2 ustawy z 2001 r. nie zacieśnia  kręgu podmiotów, które mogą być właścicielami lasów i nie daje podstawy do traktowania gruntów leśnych jako rei extra commercium; przeciwne wnioski wynikają w tej mierze zresztą wprost z art. 38 u.o.l. (por. postanowienie SN z dnia 16 marca 2016 r., IV CSK 251/15, w którym przesądzono, że przepisy ustawy o lasach nie wyłączają nieruchomości leśnych Skarbu Państwa z obrotu prawnego).

Również w piśmiennictwie przepis ten nie jest traktowany jako przeszkoda do zasiedzenia określonej kategorii nieruchomości; wskazuje się natomiast na wynikający z niego zakaz prywatyzacji lub wyraz woli ograniczenia możliwości zbywania nieruchomości leśnych do określonych prawem sytuacji. Odpowiada to celowi ustawy z 2001 r., odczytywanemu jako dążenie do ograniczenia sposobów gospodarowania własnością publiczną ze względu na szczególny charakter jej przedmiotu.

Postanowienie SN z dnia 10 maja 2019 r., I CSK 207/18

Standard: 64148 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy