Zdolność sądowa w postępowaniu nieprocesowym
Wszczęcie postępowania nieprocesowego (art. 506 k.p.c.) Zdolność sądowa (art. 64 k.p.c.) Zasada odpowiedniego stosowania przepisów o procesie w postępowaniu nieprocesowym
Kodeks postepowania cywilnego nie zawiera w obrębie postępowania nieprocesowego żadnych ogólnych przepisów dotyczących zdolności sądowej, co oznacza, że art. 64-67 k.p.c., na podstawie art. 13 § 2 k.p.c., stosuje się odpowiednio, a przez zdolność sądową rozumie się zdolność do występowania w postępowaniu nieprocesowym w charakterze uczestnika. Także w postępowaniu nieprocesowym sąd w każdym stadium musi brać pod uwagę ewentualny brak zdolności sądowej, pod rygorem nieważności postępowania (art. 379 pkt 2 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.). Okoliczności, które w procesie uzasadniają odrzucenie pozwu, w postępowaniu nieprocesowym stanowią podstawę odrzucenia wniosku, z tym że to, co dotyczy powoda, w tym postępowaniu odnosi się do wnioskodawcy; taką okolicznością jest brak zdolności sądowej wnioskodawcy. Postępowanie wszczynane na wniosek (art. 506 k.p.c.) nie może się toczyć przy wystąpieniu pierwotnej nieusuwalnej przeszkody, wynikającej z braku tej bezwzględnej przesłanki procesowej.
Modyfikacja ze względu na specyfikę postępowania nieprocesowego dotyczy sytuacji, w których doszło do śmierci uczestnika w toku postępowania, gdyż może wtedy wchodzić w rachubę nie zawieszenie postępowania, ale wezwanie zainteresowanych na podstawie art. 510 § 2 k.p.c., a niektórych wypadkach – umorzenie postępowania. W postępowaniu tym bardziej elastycznie niż w procesie ocenia się kwestię legitymacji jako uprawnienia do zgłoszenia wniosku, jednak legitymacja należy do materii o charakterze materialnoprawnym i nie zalicza się do przesłanek procesowych.
Modyfikacja jest dalej idąca w postępowaniu wieczystoksięgowym, w którym – stosownie do art. 626[1] § 3 k.p.c. – nie stanowi przeszkody do wpisu okoliczność, że po złożeniu wniosku wnioskodawca bądź inny uczestnik postępowania zmarł lub został pozbawiony albo ograniczony w możliwości rozporządzania prawem albo w zdolności do czynności prawnych. Jeżeli jednak wnioskodawca nie żył już w chwili złożenia wniosku i okoliczność ta zostanie ujawniona w toku postępowania apelacyjnego lub kasacyjnego, wydane w sprawie orzeczenia podlegają uchyleniu, a wniosek odrzuceniu (por. też postanowienie SN z dnia 12 stycznia 2011 r., I CSK 464/10)
Postanowienie SN z dnia 21 maja 2015 r., IV CSK 491/14
Standard: 64112 (pełna treść orzeczenia)