Zasada ciągłości posiadania przez dziedziczenie (art. 176 § 2 k.c.)

Artykuł 176 § 2 k.c. stosuje się na korzyść wszystkich spadkobierców, jednak nie ma on zastosowania do spadkobiercy, który włada nieruchomością wyłącznie w swoim imieniu, z wyzuciem z posiadania pozostałych spadkobierców. 

Spadkobierca, kontynuuje posiadanie spadkodawcy. Zgodnie z zasadą dziedziczenia posiadania, spadkobiercy uzyskują posiadanie po spadkodawcy z chwilą otwarcia spadku (por. uchwała SN z dnia 26 stycznia 1968 r., III CZP 100/67 oraz postanowienie SN z dnia 28 stycznia 2009 r. IV CSK 341/08).

Gdy jest jeden spadkobierca, zastosowanie art. 176 § 2 k.c. przedstawia się, prosto. Spadkobierca może jako kontynuator posiadania spadkodawcy doliczyć do czasu swego posiadania nieruchomości czas posiadania nieruchomości przez spadkodawcę podczas biegu zasiedzenia (por. postanowienie SN z dnia 23 stycznia 2013 r., I CSK 256/12) i jeżeli łącznie czas ten jest wystarczający do zasiedzenia, uzyskać stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie w określonym dniu.

Gdy jest kilku spadkobierców, istotne z punktu widzenia zastosowania art. 176 § 2 k.c. jest ustalenie, czy dany spadkobierca włada nieruchomością, której posiadaczem był spadkodawca, wyłącznie w swoim imieniu, czy też nie.

Wskazując, że instytucja doliczania czasu posiadania, wyrażona w art. 176 k.c., stosuje się, w przypadkach następstwa w posiadaniu opartego na dziedziczeniu, na korzyść wszystkich spadkobierców, w piśmiennictwie i orzecznictwie przyjmuje się, iż nie może dojść do doliczenia czasu posiadania spadkodawcy wyłącznie na korzyść jednego lub kilku spadkobierców, jeżeli władają oni nieruchomością tylko w swoim imieniu, z wyzuciem z posiadania nieruchomości pozostałych spadkobierców. Nabycie przez nich własności nieruchomości wskutek zasiedzenia może nastąpić dopiero z upływem terminu liczonego od dnia otwarcia spadku (por. orzeczenia SN z dnia 14 kwietnia 1949 r., C 319/49, 10 maja 1966 r., III CR 78/66, 7 maja 1986 r., III CRN 60/86, 13 lipca 1993 r., II CRN 90/93). Stanowisko to jest konsekwencją powiązania statuowanej w art. 176 k.c. ciągłości posiadania na potrzeby zasiedzenia z następstwem w posiadaniu. Władanie nieruchomością przez niektórych spadkobierców w sposób pozbawiający pozostałych posiadania nieruchomości jest w tym zakresie aktem bezprawnym i samowolnym, a art. 176 k.c. nie ma zastosowania, gdy do uzyskania posiadania doszło w wyniku aktu samowolnego.

Inaczej jest, gdy żaden ze współspadkobierców nie włada wyłącznie we własnym imieniu nieruchomością, której posiadaczem był spadkodawca. Wówczas każdy współspadkobierca może przy obliczaniu terminu zasiedzenia doliczyć czas posiadania spadkodawcy. W takim przypadku - zgodnie z ustalonym orzecznictwem, znajdującym akceptację w wypowiedziach piśmiennictwa - każdy ze spadkobierców nabywa przez zasiedzenie udział we własności nieruchomości odpowiadający jego udziałowi w spadku (por. orzeczenia SN z dnia 14 kwietnia 1949 r., C 319/49, 18 kwietnia 1959 r., IV CR 316/59, 7 maja 1986 r., III CRN 60/86, 13 lipca 1993 r., II CRN 90/93, 28 stycznia 2009 r., IV 341/08).

Postanowienie SN z dnia 14 czerwca 2019 r., III CSK 126/17

Standard: 63875 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy

Zaliczenie posiadania rzeczy przez poprzednika prawnego na podstawie art. 176 § 1 w związku z § 2 k.c. następuje na rzecz każdego spadkobiercy, ale tylko w granicach nabytego udziału w spadku.

Art. 176 § 1 k.c., zgodnie z art. 176 § 2 k.c., stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy obecny posiadacz jest spadkobiercą poprzedniego posiadacza. W odniesieniu więc do spadkobiercy, który przed objęciem spadku, nie był posiadaczem rzeczy, będącej w posiadaniu jego poprzednika prawnego, rozszerzono zakres zastosowania reguły wyrażonej w art. 176 § 1 k.c. wymagającej przeniesienia posiadania przez przyjęcie, że do przeniesienia posiadania dochodzi także w drodze spadkobrania.

Wykładnia art. 176 § 2 k.c. musi uwzględniać zasady dotyczące dziedziczenia, według których spadkobiercy wchodzą we wszystkie prawa i obowiązku zmarłego spadkodawcy (art. 922 § 1 k.c.). Dotyczy to również sytuacji faktycznych z udziałem spadkodawcy, z którymi właściwe przepisy wiążą określone konsekwencje prawne, w tym posiadania. W konsekwencji spadkobiercy wchodzą wskutek dziedziczenia także w sytuację prawną spadkodawcy związaną z posiadaniem rzeczy, a zaliczenie posiadania rzeczy przez poprzenika prawnego, na podstawie art. 176 § 1 w zw. z § 2 k.c., powinno nastąpić na rzecz każdego ze spadkobierców, ale tylko w granicach nabytego udziału w spadku. Do zastosowania tych skutków nie jest przy tym konieczne dokonanie przez spadkobierców posiadacza szczególnych czynności. O ile jednak jeden ze spadkobierców wyzułby z posiadania rzeczy pozostałych spadkobierców – co wymagałoby jednak jawnej manifestacji takiego zamiaru (por. postanowienie SN z dnia 1 kwietnia 2011 r., III CSK 184/10) – względnie rzecz została porzucona przez pozostałych spadkobierców, to termin zasiedzenia całej rzeczy należałoby liczyć najwcześniej od chwili otwarcia spadku, gdyż wówczas art. 176 § 1 w zw. z § 2 k.c. nie miałby zastosowania

Postanowienie SN z dnia 26 kwietnia 2013 r., II CSK 445/12

Standard: 68174 (pełna treść orzeczenia)