Powierzenie pełnienia obowiązków

Instytucja „osoby pełniącej obowiązki” z reguły dotyczy stanowisk kierowniczych związanych z zarządzaniem i reprezentacją danego podmiotu.

Powierzenie pełnienia obowiązków dokonywane jest w zastępstwie pracowników, których zatrudnienie wymaga spełnienia ponadstandardowych wymagań oraz przeprowadzenia procedury kwalifikacyjnej i którzy pełnią jednocześnie funkcję organu administracji publicznej.

Możliwość czasowego powierzenie obowiązków jest przewidziana w:

- art. 33 ust. 3, art. 33a i art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2013 r., poz. 1384), 

- art. 63 ust. 13 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo Oświatowe (jednolity tekst: Dz.U. z 2017 r., poz. 59 ze zm.), 

- art. 48a dawnej ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o służbie cywilnej (Dz.U. z 1999 r. Nr 49, poz. 483 ze zm.),

- art. 16a ustawy z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (jednolity tekst: Dz.U. z 2017 r., poz. 862). 

Z uregulowań tych wynika, że czasowe powierzenie pełnienia obowiązków jest przewidziane w związku z potrzebą zapewnienia wykonywania obowiązków pracownika zajmującego najwyższa pozycję w hierarchii pracowniczej, a samo powierzenie ma charakter czasowy. 

Niektóre przepisy określają również wymania, które powinna spełniać osoba mająca te obowiązki pełnić. 

Konstrukcja tego rodzaju może także polegać na ustawowej delegacji do uregulowania omawianej kwestii przez autonomiczny akt prawa pracy, jak czyni to art. 77 ust. 3 pkt 4 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (jednolity tekst: Dz.U. z 2016 r., poz. 1842), który stanowi, że zasady powierzenia obowiązków organu jednoosobowego uczelni wyższej w przypadku wygaśnięcia mandatu przed upływem kadencji oraz zawieszenia osoby pełniącej funkcję organu jednoosobowego w pełnieniu obowiązków określa statut uczelni publicznej. 

Podstawa prawna dopuszczalności powierzenia pełnienia obowiązków może być też zawarta w aktach pozaustawowych. Spośród pozaustawowych aktów prawa pracy możliwe jest zamieszczenie tego typu regulacji w statucie i regulaminie organizacyjnym.

Problem ważności powierzenia pełnienia obowiązków może dotyczyć pracownika będącego jednocześnie organem administracji publicznej. W takim przypadku przyjmuje się, że powierzenie obowiązków jest aktem o charakterze administracyjnym (publicznoprawnym) oraz, że nie można skutecznie powołać się na nieważność tego aktu, zanim ta nieważność nie zostanie formalnie stwierdzona (wyrok NSA z dnia 21 czerwca 2007 r., II GSK 61/07, wyrok SN z dnia 11 kwietnia 2012 r., III SK 33/11; odmiennie wyroki NSA z dnia 16 kwietnia 2013 r., II FSK 410/11, z dnia 24 maja 2007 r., II GSK 2/07). 

Skutki aktu powierzenia pełnienia obowiązków odnoszą się do sfery stosunku pracy, a więc podlegają kognicji sądu pracy (wyrok SN z dnia 13 marca 2014 r., I PK 219/13, OSNP 2015 nr 6, poz. 78).

Jak jednak zauważył Sąd Najwyższy w wyrokach z dnia 5 marca 2015 r., III PK 50/14 i z dnia 24 maja 2016 r., III PK 108/15), jeżeli nawet odnośne przepisy nie przewidują stanowiska pełniącego obowiązki dyrektora, możliwe jest swobodne ukształtowanie treści stosunku pracy w zakresie rodzaju pracy i zakresu obowiązków przez jego strony. Z punktu widzenia zasad prawa pracy nie ma w tej sytuacji przeszkód, by zakres obowiązków pracownika instytucji kultury mógł zostać określony jako odpowiadający obowiązkom dyrektorskim.

Pracownik jedynie pełniący obowiązki zasadniczo nie może być utożsamiany z osobą lub organem zarządzającym, co nie wyklucza, że może być inną wyznaczoną osobą w rozumieniu art. 3[1] § 1 k. p. (wyroki SN z dnia 13 marca 2014 r., I PK 219/13 i z dnia 25 października 2016 r., I PK 257/15). 

Jeżeli z okoliczności powierzenia pełnienia obowiązków nie wynika nic innego, to możliwe jest domniemanie faktyczne upoważnienia do dokonywania czynności z zakresu prawa pracy, do jakich byłby upoważniony organ lub osoba zarządzająca.

Wyrok SN z dnia 7 czerwca 2018 r., II PK 91/17

Standard: 63547 (pełna treść orzeczenia)