Wykonywanie zawodu nauczyciela akademickiego w zakresie zawodu lekarza

Prawo do udzielania świadczeń zdrowotnych nie stanowi elementu treści stosunku pracy, który łączy nauczyciela akademickiego z uczelnią medyczną.

Celem zatrudnienia nauczyciela akademickiego w podmiocie leczniczym jest świadczenie przez niego pracy wielorodzajowej, w której oprócz zadań naukowych i dydaktycznych pojawiają się czynności lecznicze. 

W świetle art. 112 p.s.w., świadczenia zdrowotne są realizowane w związku z kształceniem studentów (dydaktyką) lub badaniami naukowymi. Pełnią one funkcję instrumentalną względem kształcenia i nauki (zasadniczych zadań uczelni wyższej). 

Instrumentalny charakter pracy „klinicznej” wyraża także art. 92 pkt 1 ustawy o działalności leczniczej w związku z art. 89 tej ustawy. Udzielanie świadczeń zdrowotnych przez nauczyciela akademickiego jest więc celowe dla realizacji zadań ustawowych uczelni wyższej.

Powyższa teza koresponduje z poglądem Sądu Najwyższego wyrażonym w wyroku z 14 maja 2012 r., II PK 234/11. Sąd Najwyższy zaznaczył, że wykonywanie zawodu nauczyciela akademickiego w zakresie zawodu lekarza łączy w sobie w sposób nierozerwalny aspekty teoretyczne i praktyczne. Osoba taka musi zatem, oprócz prowadzonych zajęć teoretycznych, prowadzić badania naukowe w praktyce, także dydaktyka musi uwzględniać prezentację praktycznej strony nauczanych zagadnień. Taki układ obowiązków wymusza od strony organizacyjnej nawiązanie przez nauczyciela akademickiego uczelni medycznej dwóch więzi prawnych. Z jednej strony – w aspekcie teoretycznym – pozostaje on pracownikiem uczelni. Jednocześnie jednak, aby mógł uczestniczyć w praktyce działalności leczniczej, musi nawiązać odpowiednią relację prawną (umowę) z podmiotem udzielającym świadczeń medycznych.

W świetle zaprezentowanej argumentacji nie ma wątpliwości co do związku celowościowego między oboma omawianymi stosunkami pracy (jeżeli nauczyciel akademicki jest zatrudniony w podmiocie leczniczym na podstawie umowy o pracę, a nie umowy cywilnoprawnej). Jednakże nie może schodzić z pola widzenia, że uczestniczenie nauczyciela akademickiego w udzielaniu świadczeń zdrowotnych odbywa się przede wszystkim w interesie uczelni medycznej. To uczelnia medyczna jest zobowiązana umożliwić nauczycielowi akademickiemu wykonanie obowiązku z art. 112 p.s.w. 

W świetle art. 13 ust. 3 p.s.w., przez umożliwienie nauczycielowi akademickiemu uczestnictwa w udzielaniu świadczeń medycznych, uczelnia realizuje swoje cele ustawowe. Tak nakreślona perspektywa wyklucza przyjęcie automatycznego kwestionowania możliwości restytucji stosunku pracy na uczelni medycznej jedynie z powodu ustania stosunku pracy nauczyciela akademickiego w podmiocie leczniczym. Podstawowym miejscem pracy nauczyciela akademickiego jest uczelnia medyczna, wtórnym – podmiot udzielający świadczeń medycznych (np. szpital kliniczny).

Wyrok SN z dnia 21 września 2017 r., I PK 254/16

Standard: 63277 (pełna treść orzeczenia)

Obowiązki nauczyciela akademickiego wykonywane ponad wymiar określony w umowie ze szpitalem klinicznym stanowią obowiązki w ramach czasu pracy nauczyciela akademickiego i nie podlegają kwalifikacji jako praca ponadwymiarowa, o ile łączą się z działalnością badawczą lub dydaktyczną. Jeśli natomiast określone czynności stanowią wyłącznie udzielanie świadczeń zdrowotnych, bez ich aspektu naukowego lub dydaktycznego, to powinny być rozliczane w ramach stosunku pracy ze szpitalem klinicznym.

Trudno zgodzić się z przyjętym w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2011 r., II PK 194/10 stanowiskiem o samodzielności zatrudnienia pracownika naukowego w szpitalu klinicznym względem stosunku pracy z uczelnią. Stanowisko takie abstrahuje bowiem od faktycznych zależności między dwiema relacjami. Wykonywanie zawodu nauczyciela akademickiego w zakresie zawodu lekarza łączy w sobie w sposób nierozerwalny aspekty teoretyczne i praktyczne. Osoba taka musi zatem, oprócz prowadzonych zajęć teoretycznych, prowadzić badania naukowe w praktyce, także dydaktyka musi uwzględniać prezentację praktycznej strony nauczanych zagadnień. Taki układ obowiązków wymusza ze strony organizacyjnej nawiązanie przez nauczyciela akademickiego uczelni medycznej dwóch więzi prawnych. Z jednej strony - w aspekcie teoretycznym - pozostaje on pracownikiem uczelni. Aby jednak mógł uczestniczyć w praktyce działalności leczniczej musi on nawiązać odpowiednią relację z podmiotem udzielającym świadczeń medycznych.

Umowa z podmiotem prowadzącym działalność medyczną i wykonywanie pracy w jej ramach spełnia przede wszystkim cel w postaci prowadzenia badań naukowych oraz dydaktyki - a zatem obowiązków nauczyciela akademickiego. Nie bez przyczyny ustawodawca w art. 112 ust. 1 ustawy - Prawo o szkolnictwie na pierwszym miejscu wymienia zadania dydaktyczne i badawcze, na drugim dopiero miejscu wiążąc je z udzielaniem świadczeń zdrowotnych we właściwych jednostkach organizacyjnych. Współistnienie obu tych elementów w wykonywaniu pracy nauczyciela akademickiego w ramach udzielania świadczeń zdrowotnych w odpowiedniej jednostce ma kluczowe znaczenie z punktu widzenia kwalifikacji jego pracy na rzecz takiej jednostki.

W literaturze wywiedziono tezę, że wszystkie obowiązki, jakie wykonywane są ponad wymiar określony w umowie o pracę ze szpitalem klinicznym, stanowią obowiązki w ramach czasu pracy nauczyciela akademickiego i nie podlegają kwalifikacji jako praca ponadwymiarowa. Stanowisko to można i należy podzielić, jednak z tym zastrzeżeniem, że wymaga ono stale uwzględnienia treści art. 112 ust. 1 Prawa o szkolnictwie wyższym, do którego odsyła art. 130 ust. 1 tej samej ustawy. Ponieważ art. 112 ust. 1 wymaga połączenia udzielania świadczeń zdrowotnych z działalnością dydaktyczną i badawczą, to tylko tego rodzaju aktywność może być uwzględniana w czasie pracy nauczyciela akademickiego. Jeśli natomiast określone czynności stanowią jedynie udzielanie świadczeń zdrowotnych bez ich aspektu naukowego lub dydaktycznego, to muszą i powinny być rozliczane w ramach stosunku pracy ze szpitalem klinicznym. Z wynikającej z art. 80 zdanie pierwsze k.p., zasady, że pracownikowi wynagrodzenie należy się za pracę wykonaną wywieść należy wniosek, że za tę samą pracę pracownik nie może otrzymać podwójnego wynagrodzenia od dwóch podmiotów. Z pewnością stan taki nie może zaistnieć w przypadku nauczyciela akademickiego uczelni medycznej wykonującego pracę w szpitalu klinicznym.

W konsekwencji nie wystarczy twierdzenie, także uwzględniające ewidencję czasu pracy w pozwanym szpitalu, iż pracownik wykonywał pracę przez określony czas u pozwanego w określone dni. Uwzględnienia - i to w aspekcie faktycznym - wymaga bowiem jakie czynności wykonywał.

Dowód, że były to czynności wykraczające poza udzielanie świadczeń medycznych w powiązaniu z wykonywaniem zadań dydaktycznych i badawczych, obciąża pracownika.

Wyrok SN z dnia 14 maja 2012 r., II PK 234/11

Standard: 63936 (pełna treść orzeczenia)

Umowa o pracę, o której mowa w art. 112 ust. 2 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym (wcześniej w art. 100 ust. 1a ustawy o szkolnictwie wyższym), zawarta pomiędzy szpitalem klinicznym i lekarzem będącym nauczycielem akademickim stanowi podstawę samodzielnego stosunku pracy.

Należy rozdzielić wykonywanie obowiązków dydaktycznych, naukowych i organizacyjnych od obowiązków prowadzenia działalności usługowej na rzecz szpitala klinicznego, zapewnienia opieki nad pacjentami szpitala klinicznego.

Wykonywanie przez nauczyciela akademickiego pracy w wymiarze większym od określonego w umowie o pracę, która polegała na wykonywaniu usług z zakresu świadczeń zdrowotnych w szpitalu, było wykonywaniem pracy w stosunku pracy ze szpitalem i okres wykonywania tej pracy powinien być uwzględniony, przy obliczaniu czasu pracy ( pensum) w uczelni medycznej.

Postanowienia takiej dodatkowej umowy o pracę ze szpitalem nie mogą być mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy (podobnie jak postanowienia umów o pracę oraz innych aktów, na których podstawie powstaje stosunek pracy (art. 18 § 1 k.p.). Z tego względu także do tej umowy ze szpitalem klinicznym, niezależnie od zasady swobody umów, znajduje zastosowanie zasada ekwiwalentności świadczeń, w szczególności wynagrodzenie za pracę, wynikające z wykonania pracy powinno być ekwiwalentnym świadczeniem wzajemnym, a wysokość wypłaconego wynagrodzenia powinna odpowiadać kryteriom ilościowym, jakościowym i rodzajowi pracy (art. 13 i 78 oraz 80 k.p.).

Nie powinno być rażącej różnicy w wynagrodzeniu za godzinę zajęć dydaktycznych realizowanych przez nauczyciela akademickiego w ramach pensum dydaktycznego oraz za godzinę zajęć dydaktycznych realizowanych w ramach godzin ponadwymiarowych (ponad pensum).

Wyrok SN z dnia 10 lutego 2011 r., II PK 194/10

Standard: 63938 (pełna treść orzeczenia)