Naruszenie zasady niezmienności składu w kontekście nieważności postępowania; skład sprzeczny z losowaniem (art. 379 pkt 4 k.p.c.)

Naruszenie § 45 ust. 1 pkt 1 tego regulaminu nie może prowadzić do nieważności postępowania ze względu na sprzeczność składu sądu z przepisami prawa, albowiem treść tego przepisu stanowi jedynie dyrektywę porządkowo-organizacyjną. 

Przepisy Kodeksu postępowania cywilnego określające przyczyny nieważności powinny być interpretowane ściśle, co wyklucza zarówno wykładnię rozszerzającą, jak i ścieśniającą. Należy przyjąć, że chodzi o sytuacje o znacznym ciężarze gatunkowym, które naruszają ład procesowy w stopniu powodującym, że sąd drugiej instancji nie może ich pominąć. 

Waga naruszenia § 45 ust. 1 pkt 1 regulaminu z dnia 18 czerwca 2019 r. warunku tego nie spełnia. Nie odpowiada stopniowi naruszenia ani też innym sytuacjom, kwalifikowanym jako sprzeczność składu orzekającego z przepisami prawa, z którymi w orzecznictwie Sądu Najwyższego wiąże się sankcja nieważności, o których wspomniano powyżej. 

Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 5 grudnia 2019 r., III UZP 10/19 odnosił się do zasady niezmienności składu, którą to zasadę należy stosować od momentu ustalenia tego składu wskutek losowania. Uchwała dotyczyła nieważności postępowania wynikających z innych okoliczności powodujących niedozwoloną przepisami ustrojowymi zmianę składu sądu. Nie można jednak nie zauważyć, iż po wydaniu przez Sąd Najwyższy uchwały III UZP 10/19, na podstawie ustawy z dnia 20 grudnia 2019 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r., poz. 190), do art. 55 p.u.s.p. dodany został § 4, zgodnie z którym „Sędzia może orzekać we wszystkich sprawach w swoim miejscu służbowym, a w innych sądach w przypadkach określonych w ustawie (jurysdykcja sędziego). Przepisy o przydziale spraw oraz wyznaczaniu i zmianie składu sądu nie ograniczają jurysdykcji sędziego i nie mogą być podstawą stwierdzenia sprzeczności składu sądu z przepisami prawa, nienależytego obsadzenia sądu lub udziału osoby nieuprawnionej lub niezdolnej do orzekania w wydaniu orzeczenia

 Wyrok SN z dnia 8 sierpnia 2023 r., I PSKP 41/22

Standard: 74479 (pełna treść orzeczenia)

Naruszenie art. 386 § 5 k.p.c. należy traktować jako zwykłe naruszenie przepisów proceduralnych, którego ewentualny wpływ na treść orzeczenia należy stosownie wykazać. Nie dochodzi w takim przypadku do nieważności postępowania ze względu na sprzeczność składu z przepisami prawa, albowiem jego treść stanowi tylko dyrektywę natury porządkowo-organizacyjnej i nie ma charakteru bezwzględnego, a wyjątki od zasady w nim wyrażonej mają oceny charakter.

Niewątpliwie przepisy Kodeksu postępowania cywilnego określające przyczyny nieważności powinny być interpretowane ściśle. Należy przyjąć, że chodzi o sytuacje o znacznym ciężarze gatunkowym, które naruszają ład procesowy w stopniu powodującym, że sąd drugiej instancji nie może ich pominąć. Przyjęcie takiej sankcji w odniesieniu do naruszenia art. 386 § 5 k.p.c. w jego aktualnym brzmieniu godziłoby w cel wprowadzenia obecnej regulacji, prowadziłoby bowiem do wydłużenia postępowania.

Przyczyny nieważności postępowania muszą być jednoznaczne i nie mogą zależeć od dyskrecjonalnej oceny przewodniczącego wydziału. 

Uchwała SN z dnia 20 października 2022 r., III CZP 97/22

Standard: 74500 (pełna treść orzeczenia)

Zarządzenie przez przewodniczącego wydziału wyłonienia nowego składu orzekającego w drodze losowania z pominięciem sędziego wyznaczonego do rozpoznania sprawy z mocy ustawy na podstawie przepisu art. 386 § 5 k.p.c. nie skutkuje samo w sobie sprzecznością składu orzekającego z przepisami prawa w rozumieniu art. 379 pkt 4 k.p.c.

Uchwała SN z dnia 20 października 2022 r., III CZP 97/22

Standard: 63119 (pełna treść orzeczenia)