Nawiązka zamiast obowiązku naprawienia szkody (art. 46 § 2 k.k.)

Wysokość orzeczonej, na podstawie art. 46 § 2 kk, nawiązki winna być miarkowana z uwzględnieniem rozmiaru szkód, ale szczególnie rozmiaru krzywdy wyrządzonej pokrzywdzonemu, ocenianej zwłaszcza przez pryzmat subiektywnych doznań ofiary przestępstwa, sposobu działania sprawcy, jak również tego, jaki wpływ na stan psychiczny osoby pokrzywdzonej wywołało znalezienie się w sytuacji ofiary przestępstwa. 

Wyrok SA w Warszawie z dnia 7 listopada 2022 r., II AKa 416/22

Standard: 74677 (pełna treść orzeczenia)

Nawiązka jest rodzajem „zryczałtowanego naprawienia szkody’', aktualizującym się w obliczu trudności z orzeczeniem obowiązku naprawienia szkody, a zarazem jest nadal środkiem mającym charakter penalny (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2000 r., I KZP 5/00). Pomimo bowiem umiejscowienia „nawiązki” przez ustawodawcę w wyniku nowelizacji, która weszła w życie w dniu 1 lipca 2015 r. w nowym rozdziale Va „Przepadek i środki kompensacyjne", co wskazywałoby wyłącznie na jej funkcję kompensacyjną, to jednak nie utraciła ona także charakteru środka penalnego, a to wobec wyraźnej regulacji wynikającej z treści przepisu art. 56 k.k. („przepisy art. 53, art. 54 § 1 oraz art. 55 stosuje się odpowiednio do orzekania innych środków przewidzianych w tym kodeksie, z wyjątkiem obowiązku naprawienia wyrządzonej przestępstwem szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę").

W odniesieniu do kwestii orzekania tego środka kompensacyjnego treść przepisu art. 56 k.k. wyraźnie wskazuje, że stosuje się tu także odpowiednio dyrektywy wymiaru kary oraz okoliczności związane z wymiarem kary, o których mowa w art. 53 § 2 k.k. Przepis ten, wyłącza jedynie możliwość odpowiedniego stosowania dyrektyw wymiaru kary z art. 53 k.k. do obowiązku naprawienia wyrządzonej przestępstwem szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Dlatego też wysokość nawiązki orzekanej na podstawie art. 46 § 2 k.k. może przekraczać wartość szkody wyrządzonej przestępstwem, choć nigdy nie może oczywiście przekroczyć ustawowej granicy, która zarówno w dacie popełnienia czynu w przedmiotowej sprawie, jak i w chwili obecnej wynosi 200.000 zł.

Podobnie, jak w przypadku środka kompensacyjnego orzekanego w oparciu o art. 46 § 1 k.k., pokrzywdzony może wnieść o egzekucję nawiązki, gdyż orzeczenie ją zasądzające ma charakter majątkowy, można mu nadać klauzulę wykonalności i przeprowadzić egzekucję wynikającej z niego należności.

W odniesieniu do nawiązki określonej w § 2 art. 46 k.k. orzekający sąd nie jest obowiązany do bezpośredniego stosowania przepisów prawa cywilnego, w tym art. 481 k.c. regulującego kwestię odsetek. Obowiązek tego rodzaju ustawodawca przewidział jedynie w odniesieniu do rozstrzygnięć określonych w § 1 art. 46 k.k. Gdyby bowiem zamiarem ustawodawcy była regulacja, według której sąd miałyby stosować przy orzekaniu nawiązki również przepisy prawa cywilnego, to w treści art. 46 § 2 k.k. użyłby niewątpliwie określenia „stosując przepisy prawa cywilnego”, jak to uczynił w § 1 tego przepisu lub zredagowałby ten przepis (§ 2 art. 46 k.k.) w sposób pozwalający wprost na odnoszenie się do cywilistycznych aspektów rekompensaty. Jednocześnie w treści przepisu art. 56 k.k., nadanej mu nowelą z dnia 20 lutego 2015 r. (Dz.U. z 2015 r., poz. 396), wskazałby, że przepisy art. 53 k.k., art. 54 § 1 k.k. oraz art. 55 k.k. stosuje się odpowiednio do orzekania innych środków przewidzianych w tym kodeksie, z wyjątkiem obowiązku naprawienia wyrządzonej przestępstwem szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę oraz „nawiązki’'.

Wyrok SN z dnia 10 listopada 2021 r., V KK 673/19

Standard: 63009 (pełna treść orzeczenia)