Zasada wyczerpania krajowych środków odwoławczych

Trybunał przypomina, że zasada wyczerpania krajowych środków odwoławczych, o której mowa w art. 35 Konwencji, zobowiązuje osoby chcące wnieść sprawę przeciwko Państwu do Trybunału do wykorzystania wpierw środków odwoławczych przewidzianych w krajowym systemie prawnym. W efekcie Państwa nie muszą odpowiadać za swoje działania przed jakimikolwiek organami międzynarodowymi tak długo, jak mają one możliwość rozwiązania danej sprawy za pośrednictwem własnego systemu prawnego. Zasada ta opiera się na założeniu wskazanym w art. 13 Konwencji, z którym jest ona blisko związana, że istnieje skuteczny środek odwoławczy pozwalający na rozpatrzenie istoty „dającej się uzasadnić skargi” wniesionej w oparciu o przepisy Konwencji oraz zapewnienie odpowiedniego zadośćuczynienia. Co więcej, ważnym aspektem tej zasady jest to, że mechanizm ochrony ustanowiony na mocy Konwencji ma charakter subsydiarny wobec krajowych systemów ochrony praw człowieka (zob. Kudła przeciwko Polsce [Wielka Izba], skarga nr 30210/96, ETPC 2000-XI, oraz Handyside przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, 7 grudnia 1976 r. Seria A nr 24).

Trybunał zauważa, że przy wielu okazjach badał skuteczność krajowego środka odwoławczego sugerowanego przez Rząd. Uznał w szczególności, że w przypadku rozpatrywania skargi dotyczącej naruszenia krajowych przepisów regulujących warunki pozbawienia wolności prokuratura nie byłaby wystarczająco niezależna, aby spełnione zostały wymagania art. 35 Konwencji (zob. Dirdizov przeciwko Rosji, skarga nr 41461/10, 27 listopada 2012 r., oraz Ananyev i Inni, Rosja, skargi nr 42525/07 i 60800/08, 10 stycznia 2012 r.). Choć kontrola ze strony prokuratora nadzorującego odgrywa ważną rolę w zapewnieniu odpowiednich warunków pozbawienia wolności, raport lub nakaz prokuratora jest jednak przede wszystkim sprawą pomiędzy władzą nadzorującą a nadzorowanym organem i nie ma na celu naprawienia krzywdy czy zadośćuczynienia poszkodowanemu (zob. Dirdizov, oraz Ananyev i Inni).

Navalnyy i Yashin przeciwko ROSJI (Skarga nr 76204/11)

Standard: 4364

Nota źródłowa

Trybunał przypomina, że celem wymogu wyczerpania krajowych środków odwoławczych zgodnie z przepisem art. 35 § 1 Konwencji jest umożliwienie Układającym Się Państwom zapobiegnięcia lub naprawy zarzucanych im naruszeń przed wniesieniem skargi do Trybunału. W konsekwencji Państwa zwolnione są z odpowiadania za własne czynności przed organem międzynarodowym, zanim nie dostały szansy naprawienia sytuacji w ramach własnego systemu prawnego. Zasada ta opiera się na założeniu, odzwierciedlonym w art. 13 Konwencji – z którym jest ściśle powiązana – że system krajowy przewiduje dla zarzucanego naruszenia dostępny środek odwoławczy. Jest to istotny aspekt zasady, zgodnie z którą mechanizm ochrony ustanowiony Konwencją ma charakter subsydiarny względem krajowych systemów ochrony praw człowieka (zob. Selmouni przeciwko Francji [WI], nr 25803/94, ETPCz 1999-V).

Jedyne środki odwoławcze, jakie należy wyczerpać, to te, które dotyczą zarzucanego naruszenia oraz są dostępne i wystarczające. Istnienie takich środków odwoławczych musi być wystarczająco pewne nie tylko w teorii, lecz także w praktyce, w przeciwnym przypadku takim środkom brak wymaganej dostępności i skuteczności: odpowiedzialność za wykazanie spełnienia tych warunków spoczywa na pozwanym Państwie (zob. między innymi McFarlane przeciwko Irlandii [WI], nr 31333/06, 10 września 2010 r.).

Lucky Dev przeciwko Szwecji (Sprawa nr 7356/10)

Standard: 4365

Nota źródłowa