Udzielenie sędziemu urlopu dla poratowania zdrowia

Ministrowi Sprawiedliwości nie przysługuje status uczestnika postępowania w sprawie z odwołania od decyzji Ministra Sprawiedliwości o odmowie udzielenia sędziemu płatnego urlopu dla poratowania zdrowia.

O ile nie ulega wątpliwości, że sprawa z odwołania od decyzji Ministra Sprawiedliwości o odmowie udzielenia płatnego urlopu dla poratowania zdrowia ma charakter sprawy publicznej, o tyle zauważyć należy, że zgodnie z decyzją ustawodawcy stosuje się do niej przepisy Kodeksu postępowania cywilnego. W przepisach tych brak jest zaś odpowiednika art. 25 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz.U. 2024, poz. 935, dalej: „p.p.s.a.”) statuującego zdolność sądową organu administracji publicznej, jak również art. 32 p.p.s.a. określającego wprost organ, którego działalnie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi, jako stronę postępowania.

Postanowienie SN z dnia 17 lipca 2024 r., I NO 48/23

Standard: 81579 (pełna treść orzeczenia)

Decyzja Ministra Sprawiedliwości w przedmiocie udzielenie sędziemu urlopu dla poratowania zdrowia nie jest decyzją uznaniową (art. 93 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych, jednolity tekst: Dz.U. z 2018 r., poz. 23).

Zgodnie z art. 93 § 4 u.s.p. w przypadku odmowy udzielenia urlopu dla poratowania zdrowia sędziemu przysługuje, w terminie 14 dni od dnia otrzymania odmowy, odwołanie do Sądu Najwyższego. Przedmiotowy przepis został dodany przez art. 2 pkt 32 lit. b ustawy z dnia 11 maja 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury, ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2017 r., poz. 1139), zmieniającej ustawę z dniem 21 czerwca 2017 r. W ten sposób została przewidziana procedura odwoławcza od negatywnej decyzji w przedmiocie urlopu dla poratowania zdrowia, gdyż do czasu wejścia w życie powołanej wyżej ustawy, w odniesieniu do sędziego nie przewidywano możliwości uruchomienia sądowej kontroli poprawności decyzji Ministra Sprawiedliwości. Stąd kierunek poszerzenia dopuszczalności drogi sądowej należy a priori uznać za prawidłowy, wpisujący się w sekwencję objętą art. 45 Konstytucji RP. 

Zakres postępowania przed Sądem Najwyższym w sprawie z odwołania sędziego w przedmiocie odmowy udzielenia urlopu dla poratowania zdrowia nie został odrębnie unormowany w u.s.p. Ukształtowanie postępowania w sekwencji Minister Sprawiedliwości, a następnie odwołanie do Sądu Najwyższego, wyklucza też tryb postępowania przed sądem powszechnym. Oznacza to odrębne unormowanie prawa do urlopu dla poratowania zdrowia niż zwykły tryb postępowania przed sądem powszechnym. 

Procedowanie w obrębie prawa do tego urlopu nie powinno oscylować w domenie swobodnego uznania organu rozstrzygającego. Kryteria muszą być zatem transparentne, uwzględniające pluralizm kwalitatywny, tak by w przebiegu jego procedowania doprowadzić do sytuacji definitywnie ukształtowanej. 

Sam fakt, że sędziemu można udzielić płatnego urlopu dla poratowania zdrowia w celu przeprowadzenia zaleconego leczenia, jeżeli leczenie to wymaga powstrzymania się od pełnienia służby (§ 1), nie oznacza dowolności w formułowaniu końcowego rozstrzygnięcia, skoro dana decyzja podlega ocenie sądowej. Akceptacja swobodnego uznania w tej mierze, rodziłaby także wątpliwości na gruncie procesu, gdyż istniałoby tyle interpretacji, ile rozstrzygnięć w tej mierze. Z treści normatywnej nie budzi wątpliwości podmiot uprawniony do udzielenia urlopu (Minister Sprawiedliwości), termin jego udzielenia (nie może przekraczać sześciu miesięcy) oraz cel (przeprowadzenie zaleconego leczenia), choć w tym ostatnim wypadku (o czym dalej) pojawia się już zwrot niedookreślony i celem niniejszych rozważań jest minimalizacja tej swobody. 

W obrębie zaleconego leczenia mieszczą się wszelkie formy regeneracji sił, w tym także leczenie szpitalne, uzdrowiskowe, rehabilitacyjne. Natomiast udzielenie urlopu dla poratowania zdrowia nie jest uzależnione od kryterium stażowego (lat służby sędziego), po upływie którego może ubiegać się o jego udzielenie. Nie ma też ustalonej kolejności świadczeń przewidzianych u.s.p. (wynagrodzenie chorobowe, urlop dla poratowania zdrowia). Jedynie w razie ubiegania się o urlop rehabilitacyjny (art. 94 § 1 u.s.p.) wymagane jest uprzednie zaniechanie pełnienia służby z powodu jednej z wyżej wymienionej przesłanek przez okres jednego roku.

Żądanie udzielenia świadczenia, wszak fakultatywne ("może udzielić") toczy się według określonego schematu, w którym złożenie przez ubiegającego się o świadczenie dokumentacji lekarskiej, ma walor inicjujący zakres późniejszego badania lekarskiego, a z drugiej strony uniezależnia ostateczne rozstrzygnięcia od swobodnego uznania organu. Z tych względów w ramach u.s.p. mechanizm procedowania w sprawie urlopu dla poratowania zdrowia winien być maksymalnie zbieżny z omówionymi rozwiązaniami, tak by prawo do tego świadczenia nie było iluzoryczne, w pełni uznaniowe, skoro podlega kontroli sądowej.

Naturalnie sędziemu urlopu dla poratowania zdrowia udziela Minister Sprawiedliwości, a nie lekarz orzecznik ZUS, czy też lekarz medycyny pracy. Niemniej orzeczenie lekarskie jest podstawowym dokumentem dla podjęcia decyzji o udzieleniu urlopu i podlega weryfikacji, przez ocenę jego mocy dowodowej w płaszczyźnie przemijającej (maksymalnie 6-ciomiesięcznej) potrzeby przeprowadzenia zaleconego leczenia. Podobne wymogi stawiano Krajowej Radzie Sądownictwa w przypadku przeniesienia sędziego w stan spoczynku w razie niezdolności do dalszego pełnienia służby (por. wyroki SN: z dnia 19 stycznia 2005 r., III KRS 9/04 oraz z dnia 5 listopada 2008 r., III KRS 4/08, a także z dnia 3 lipca 2008 r., III PO 3/08

Wyrok SN z dnia 15 marca 2018 r., III KRS 1/18

Standard: 62550 (pełna treść orzeczenia)