Żądanie złożenia oznaczonego oświadczenia w razie odmowy zawarcia umowy przenoszącej własność nieruchomości na zapisobiorcę

W sytuacji, gdy osoba, na której rzecz uczyniony został zapis nieruchomości, przyjęła go przez objęcie w posiadanie przedmiotu zapisu, lecz odmawia zawarcia ze spadkobiercą obciążonym zapisem umowy w formie aktu notarialnego przenoszącej na nią własność tej nieruchomości, spadkodawca upoważniony jest do żądania w drodze powództwa, aby Sąd stwierdził obowiązek spadkobiercy do złożenia oznaczonego oświadczenia woli.

Wykonanie zobowiązania z tytułu zapisu podlega zasadom ogólnym wykonania zobowiązań, jednakże ze zmianami wynikającymi z przepisów regulujących w pewnym zakresie wykonanie zapisu. Wprawdzie tylko art. 970 k.c., jako przepis szczególny, przewiduje expressis verbis roszczenie spadkobiercy o wykonanie zapisu, określając dla takiego roszczenia termin początkowy, jednakże błędny byłby wniosek, że hipoteza tego przepisu wyłącza dopuszczalność zastosowania przepisów ogólnych, na podstawie których spadkobiercy chcącemu wykonać obowiązek zapisu i zwolnić się w ten sposób z długu spadkowego, przysługiwać może odpowiednie roszczenie do zapisobiercy. Wejść tu może w grę zwłaszcza przepis art. 354 § 2 k.c. nakładający na wierzyciela obowiązek współdziałania przy wykonaniu zobowiązania; przy czyn do współdziałania tego przepis nakazuje stosować te same kryteria, które przy wykonaniu zobowiązania obowiązują dłużnika. Oznacza to, że także wierzyciel obok uprawnień wynikających z istoty stosunku zobowiązaniowego (art. 353 § 1 k.c.), chociażby zobowiązanie nie wynikało z umowy wzajemnej (art. 487 § 2 k.c.), ma wobec dłużnika obowiązki, jego bowiem współdziałanie ma ułatwić bądź nawet umożliwić dłużnikowi spełnienie jego obowiązku.

W sytuacji zatem, gdy zapisobierca, jako wierzyciel spadkobiercy, odmawia zawarcia z nim umowy rzeczowej, spadkobierca może w drodze powództwa żądać stwierdzenia przez Sąd jego obowiązku do złożenia oznaczonego oświadczenia woli, koniecznego dla zawarcia tej umowy (art. 64 k.c. i art. 1047 § 1 k.p.c.).

Skoro orzeczenie to, po uprawomocnieniu się, miałoby zastąpić oznaczone oświadczenie woli pozwanej, jako niezbędny składnik umowy, która ma być zawarta pomiędzy stronami, nie może jednocześnie stwierdzać, że zastąpi w całości tę umowę, bowiem do jej zawarcia konieczne jest złożenie odpowiedniego oświadczenia woli - z zachowaniem wymaganej formy przez drugą stronę, tj. powódkę.

Uchwała SN z dnia 10 sierpnia 1988 r., III CZP 65/88

Standard: 60899 (pełna treść orzeczenia)