Zakaz tortur i złego traktowania - pozytywne obowiązki Państwa
Zakaz tortur i nieludzkiego lub poniżającego traktowania w orzecznictwie ETPCz
Trybunał przypomina, że obowiązek, nałożony na Wysokie Układające się Strony przez artykuł 1 Konwencji w związku z artykułem 3, zapewnienia jednostkom pozostającym pod ich jurysdykcją praw i wolności określonych w Konwencji, wymaga od nich podjęcia właściwych działań mających na celu ochronę przed wszelkimi formami złego traktowania, nawet jeśli sprawcami złego traktowania są osoby prywatne (A. przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, 23 września 1998 roku, Zbiór, 1998-VI ; Z. i Inni przeciwko Zjednoczonemu Królestwu [Wielka Izba], nr 29392/95, ETPCz 2001-V, M.C. przeciwko Bułgarii, nr 39272/98, ETPCz 2003-XII).
Dla tej ochrony istotne jest, między innymi, ustanowienie ram legislacyjnych umożliwiających skuteczną ochronę przed traktowaniem sprzecznym z artykułem 3 (zob. A. przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, M.C. przeciwko Bułgarii, Nikolay Dimitrov przeciwko Bułgarii, nr 72663/01, 27 września 2007 roku). Ciążące na państwu pozytywne obowiązki mogą także spowodować, w przypadku szczególnie groźnych czynów popełnionych przez osoby prywatne, konieczność ustanowienia przepisów z zakresu prawa karnego (zob. wyroki M.C. przeciwko Bułgarii oraz Nikolay Dimitrov).
Ponadto, jeśli osoba zarzuca w wiarygodny sposób, że jest ofiarą czynów sprzecznych z artykułem 3, artykuł ten nakłada na władze krajowe obowiązek przeprowadzenia formalnego i skutecznego śledztwa w celu ustalenia stanu faktycznego, zidentyfikowania sprawcy i wymierzenia kary osobom odpowiedzialnym za jego popełnienie. Podobne wymagania są zawarte w Konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania. Trybunał uznał w swoim orzecznictwie, że obowiązki te mają zastosowanie bez względu na status osoby, która te czyny popełniła, nawet jeśli jest to osoba prywatna (Šečić przeciwko Chorwacji, nr 40116/02, 31 maja 2007 i Nikolay Dimitrov).
Obowiązek przeprowadzenia skutecznego śledztwa nie jest zobowiązaniem rezultatu, ale zobowiązaniem użycia środków: władze winny podjąć, będące w ich dyspozycji, odpowiednie środki, aby uzyskać dowody w sprawie. W tym kontekście wymóg przestrzegania terminów i należytej staranności rozumie się sam przez się (zob. wyroki Šečićoraz Nikolay Dimitrov).
Jeśli władze państwowe prowadzą śledztwo w sprawie przypadków przemocy i gdy istnieje podejrzenie, że u ich podłoża są zachowania rasistowskie, to ponadto obowiązkiem władz jest podjęcie wszelkich odpowiednich kroków mających na celu wykrycie, czy czyny zostały popełnione z pobudek rasistowskich, oraz ustalenie, czy uczucie nienawiści lub uprzedzenia ze względu na pochodzenie etniczne odegrały rolę w tych wydarzeniach. Traktowanie przemocy i brutalności, do której dochodzi z pobudek rasistowskich, na równi ze sprawami bez zabarwienia rasistowskiego równałoby się z ignorowaniem szczególnego charakteru czynów wpływających szczególnie destrukcyjnie na prawa podstawowe. Brak poczynienia rozróżnienia w sposobie traktowania sytuacji całkowicie różnych może stanowić nieuzasadnione traktowanie niemożliwe do pogodzenia z artykułem 14 Konwencji (zob. Šečić, Beganović przeciwko Chorwacji, nr 46423/06, 25 czerwca 2009 roku oraz mutatis mutandis, Seidova i Inni przeciwko Bułgarii, nr 310/04, 18 listopada 2010 roku, i Natchova i Inni przeciwko Bułgarii [Wielka Izba], nr 43577/98 i 43579/98, ETPCz 2005-VII). Obowiązek ten ma zastosowanie także, gdy do traktowania sprzecznego z artykułem 3 doprowadzają osoby prywatne (zob. wyroki Šečić oraz Beganović).
Oczywiście, w praktyce zdarzają się często przypadki, w których niezwykle trudno jest udowodnić, że czyn został popełniony z pobudek rasistowskich. Obowiązek pozwanego państwa przeprowadzenia śledztwa w sprawie ewentualnych rasistowskich konotacji w akcie przemocy jest zobowiązaniem użycia środków a nie bezwzględnego rezultatu; władze muszą podjąć odpowiednie kroki biorąc pod uwagę okoliczności sprawy (zob. wyroki Šečić, Beganović, Seidova i Inni i Natchova i Inni).
Obowiązek państwa zbadania istnienia związku między postawami rasistowskimi a aktem przemocy, jest częścią odpowiedzialności ciążącej na państwie na mocy artkułu 14 Konwencji w związku z artykułem 3, ale stanowi również aspekt obowiązków proceduralnych wynikających z artykułu 3 Konwencji. Zważywszy na wzajemne oddziaływanie tych dwóch postanowień, można uznać, że kwestie, takie jak w przedmiotowej sprawie, albo powinny być rozpatrywane jedynie z perspektywy jednego z tych postanowień i że nie pojawia się żadna odrębna kwestia na gruncie drugiego z postanowień, albo, że wymagają rozpatrzenia pod kątem obydwu postanowień. Kwestię tę należy rozważyć w każdym przypadku, biorąc pod uwagę stan faktyczny i charakter podniesionych zarzutów (zob. mutatis mutandis, Natchova i Inni, oraz B.S. przeciwko Hiszpanii).
Abu przeciwko Bułgarii (Skarga nr 26827/08)
Standard: 4680
Trybunał powtarza, że artykuł 3 ustanawia jedną z najważniejszych wartości społeczeństwa demokratycznego. Zabrania w sposób absolutny stosowania tortur oraz nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania. Zobowiązanie Układających się Stron na podstawie artykułu 1 Konwencji do zapewnienia każdemu człowiekowi podlegającemu ich jurysdykcji praw i wolności określonych w Konwencji, w powiązaniu z artykułem 3, wymaga od Państw podejmowania środków mających na celu zapewnienie, by każda osoba podlegająca ich jurysdykcji nie była poddana torturom oraz nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu, włączając w to złe traktowanie przez osoby prywatne. Pozytywny obowiązek ochrony należy interpretować w taki sposób, by nie nakładał nadmiernego obciążenia na władze, mając na uwadze, w szczególności, nieprzewidywalność ludzkiego zachowania oraz wybory, jakich należy dokonywać w zakresie priorytetów i zasobów. A więc, nie każde zagrożenie złym traktowaniem pociąga za sobą wymóg wynikający z Konwencji podjęcia środków w celu zapobieżenia urzeczywistnieniu się tego zagrożenia. Jednakże, środki wymagane powinny przynajmniej zapewniać skuteczną ochronę w szczególności dzieci i innych wrażliwych osób, i powinny obejmować rozsądne działania w celu zapobiegania złemu traktowaniu, o którym władze wiedziały lub powinny były wiedzieć. (X i Y przeciwko Holandii wyrok z dnia 26 marca 1985 roku, seria A nr 91; A. przeciwko Wielkiej Brytanii, 23 września 1998 roku, Raporty 1998‑VI; Z i Inni przeciwko Wielkiej Brytanii, ECHR 2001‑V; D.P. i J.C. przeciwko Wielkiej Brytanii, nr 38719/97, 10 października 2002 roku; i M.C. przeciwko Bułgarii, nr 39272/98, ECHR 2003‑XII).
O’keeffe przeciwko Irlandii (Skarga nr 35810/09)
Standard: 4679