Zakaz tortur i złego traktowania - krewni ofiar jako podmioty złego traktowania

Trybunał zauważa, że w wielu sprawach stwierdził, że krewni osób zaginionych sami byli ofiarami naruszenia artykułu 3 Konwencji. Takie wnioski oparto na fakcie, że krewni musieli znosić stan niepewności z powodu niemożności dowiedzenia się o losie ich najbliższych i niechęci władz do podjęcia odpowiednich środków w celu odpowiedzi na ich zapytania (zob. wśród innych spraw Orhan przeciwko Turcji, nr 25656/94, z dnia 18 czerwca 2002 roku, oraz Khamila Isayeva przeciwko Rosji, nr 6846/02, z dnia 15 listopada 2007 roku).

Shchiborshch i Kuzmina przeciwko Rosji (Skarga nr 5269/08)

Standard: 4675

Nota źródłowa

Członek rodziny „osoby zaginionej” może uznawać się za ofiarę traktowania sprzecznego z art. 3 w sytuacjach, gdy po zaginięciu do czasu odnalezienia ciała zaginionej osoby następował długi okres niepewności. Istota zagadnienia wypływającego z art. 3 w tego rodzaju sprawach tkwi nie tyle w poważnym naruszeniu praw człowieka osoby zaginionej, ile raczej w lekceważącym stosunku i nastawieniu władz krajowych wobec tej sytuacji, kiedy zwrócono im na nią uwagę. Stwierdzenie naruszenia na tej podstawie nie jest ograniczone do spraw, w których pozwane państwo ponosi odpowiedzialność za zaginięcie. Może również wynikać z braku odpowiedzi władz na wnioski krewnych o udzielenie informacji lub z innych przeszkód, które pozostawiają ich z koniecznością podejmowania wysiłków w celu ujawnienia faktów, jeśli ta postawa może być uznana za ukazującą rażący, ciągły i bezduszny brak poszanowania obowiązku ustalenia losu osób zaginionych (patrz przede wszystkim Açış p. Turcji, nr 7050/05, par. 36 oraz 51-54, 1 lutego 2011 r.; Varnava i inni; Osmanoğlu p. Turcji, nr 48804/99, 24 stycznia 2008 r.; Luluyev i inni p. Rosji, nr 69480/01, ETPC 2006-XIII [fragmenty]; Bazorkina p. Rosji, nr 69481/01, 27 lipca 2006 r.; Gongadze p. Ukrainie, nr 34056/02 ETPC 2005-XI; Taniş i inni p. Turcji, nr 65899/01, ETPC 2005–VIII; Orhan p. Turcji, nr 25656/94, 18 czerwca 2002 r. oraz Çakıcı p. Turcji [WI], nr 23657/94, ETPC 1999-IV).

Trybunał przyjął restrykcyjne podejście w sytuacjach, kiedy osoba została pozbawiona wolności, a następnie odnaleziono ją martwą po stosunkowo krótkim okresie niepewności co do jej losu (patrz Tanlı p. Turcji, nr 26129/95, par. 159, ETPC 2001-III oraz Bitiyeva i inni p. Rosji, nr 36156/04, par. 106, 23 kwietnia 2009 r.). W serii spraw czeczeńskich, w których skarżący nie byli świadkami zabijania ich krewnych, lecz dowiedzieli się o ich śmierci dopiero po odkryciu ich ciał, Trybunał uznał, że nie jest konieczne oddzielne stwierdzenie naruszenia art. 3, mając na uwadze, że zostało już stwierdzone naruszenie art. 2 Konwencji zarówno w jego zakresie materialnym, jak i proceduralnym (patrz Velkhiyev i inni p. Rosji, nr 34085/06, par. 137, 5 lipca 2011 r.; Sambiyev i Pokayeva p. Rosji, nr 38693/04, 22 stycznia 2009 r. oraz Tangiyeva p. Rosji, nr 57935/00, 29 listopada 2007 r.).

Ponadto, w sprawach dotyczących osób, które zostały pozbawione życia przez władze w sprzeczności z art. 2, Trybunał uznawał, że zastosowanie art. 3 zazwyczaj nie rozciąga się na krewnych ofiar z uwagi na jednorazowy charakter wydarzenia powodującego śmierć (patrz Damayev p. Rosji, nr 36150/04, 29 maja 2012 r.; Yasin Ateş p. Turcji, nr 30949/96, par. 135, 31 maja 2005 r.; Udayeva i Yusupova p. Rosji, nr 36542/05, 21 grudnia 2010 r.; Khashuyeva p. Rosji, nr 25553/07, 19 lipca 2011 r. oraz Inderbiyeva p. Rosji, nr 56765/08, 27 marca 2012 r.).

Niemniej jednak, Trybunał uznawał za uzasadnione stwierdzenie oddzielnego naruszenia art. 3 w sytuacjach potwierdzonej śmierci, kiedy skarżący byli bezpośrednimi świadkami cierpienia członków ich rodzin (patrz Salakhov i Islyamova p. Ukrainie, nr 28005/08, 14 marca 2013 r., gdzie skarżąca była świadkiem powolnej śmierci jej syna przebywającego w areszcie, bez możliwości udzielenia mu pomocy; Esmukhambetov i inni p. Rosji, nr 23445/03, par. 190, 29 marca 2011 r., w której naruszenie art. 3 zostało stwierdzone w stosunku do skarżącego, który był świadkiem wymordowania całej jego rodziny, lecz żadne naruszenie nie zostało stwierdzone w odniesieniu do innych skarżących, którzy jedynie później dowiedzieli się o tych zabójstwach; Khadzhialiyev i inni p. Rosji, nr 3013/04, 6 listopada 2008 r., gdzie skarżący nie byli w stanie pochować w należny sposób rozczłonkowanych i pozbawionych głów ciał ich dzieci; Musayev i inni p. Rosji, nr 57941/00, 58699/00 oraz 60403/00, par. 169, 26 lipca 2007 r., w której skarżący był świadkiem pozasądowej egzekucji kilkorga jego krewnych i sąsiadów oraz Akkum i inni p. Turcji, nr 21894/93, ETPC 2005-II [fragmenty], kiedy skarżącemu przedstawiono okaleczone ciało jego syna).

Janowiec i inni przeciwko Rosji (Skargi nr 55508/07 oraz 29520/09)

Standard: 4674

Nota źródłowa