Wolność zrzeszania się w związki zawodowe urzędników administracji państwowej

Trybunał podkreśla, że podstawowym instrumentem międzynarodowym gwarantującym prawo urzędników publicznych do zakładania związków zawodowych jest Konwencja MOP nr 87 dotycząca wolności związkowej i ochrony praw związkowych, gdzie w art. 2 przewidziano, że wszyscy pracownicy, bez jakiegokolwiek rozróżnienia, mają prawo do zakładania organizacji i wstępowania do nich wedle własnego uznania.

Trybunał zauważa, że prawo urzędników publicznych do wstępowania do związków zawodowych zostało potwierdzone przy wielu okazjach przez Komitet Ekspertów ds. Stosowania Konwencji i Zaleceń. W swoim Spostrzeżeniu indywidualnym adresowanym do władz tureckich dotyczącym Konwencji MOP nr 87, Komitet uznał, że jedyny dopuszczalny wyjątek od prawa do organizowania się w rozumieniu tego instrumentu, dotyczy sił zbrojnych i policji.

Trybunał zauważa dalej, że Komitet Wolności Związkowej MOP przyjął ten sam tok rozumowania w przypadku urzędników miejskich. Zdaniem Komitetu lokalni pracownicy służby cywilnej powinni móc skutecznie zakładać organizacje wedle własnego uznania, a organizacje te powinny posiadać pełne prawo dbania o interesy reprezentowanych pracowników.

Także z instrumentów przygotowanych przez organizacje europejskie wynika, że zasada, iż pracownicy służby cywilnej korzystają z podstawowego prawa do zrzeszania się, jest szeroko akceptowana przez państwa członkowskie. Na przykład art. 5 Europejskiej Karty Społecznej gwarantuje pracownikom i pracodawcom swobodę zakładania lokalnych, krajowych lub międzynarodowych organizacji w celu ochrony ich interesów gospodarczych i socjalnych oraz do wstępowania do takich organizacji. Krajowe przepisy prawa mogą nakładać częściowe ograniczenia na policję i całkowite lub częściowe ograniczenia na członków sił zbrojnych, jednak nie ma możliwości nakładania takich ograniczeń na innych członków administracji państwowej.

Prawo do stowarzyszania się pracowników służby cywilnej zostało również uznane przez Komitet Ministrów Rady Europy w Zaleceniu nr R (2000) 6 w sprawie statusu urzędników publicznych w Europie, gdzie w Zasadzie 8 przewidziano, że urzędnicy publiczni powinni z zasady korzystać z tych samych praw, z których korzystają wszyscy obywatele, oraz że przysługujące im prawo dotyczące zakładania związków zawodowych i wstępowania do nich powinno być zgodnie z prawem ograniczone tylko w stopniu niezbędnym do zagwarantowania odpowiedniego wykonywania przez nich funkcji publicznych.

W innym instrumencie europejskim - Karcie Praw Podstawowych Unii Europejskiej - przyjęto otwarte podejście do prawa do organizowania się, określając w art. 12 § 1 m.in. że „każdy” ma prawo do tworzenia związków zawodowych i przystępowania do nich dla obrony swoich interesów.

Jeśli chodzi o praktykę europejską, Trybunał pragnie przypomnieć, że prawo urzędników publicznych do przystępowania do związków zawodowych jest aktualnie uznawane przez wszystkie Układające się Państwa. Prawo to dotyczy urzędników publicznych będących pracownikami służby cywilnej lub pracownikami kontraktowymi oraz pracowników publicznych przedsiębiorstw przemysłowych lub handlowych, zarówno państwowych, jak i miejskich. Pracownicy służby cywilnej, czy to pracujący dla rządu, czy dla władz lokalnych, mają zasadniczo prawo wstępować do związków zawodowych wedle własnego wyboru. Trybunał pragnie również zauważyć, że udział członków związków zawodowych jest ogólnie wyższy w sektorze publicznym niż prywatnym, co stanowi wyraźną oznakę istnienia sprzyjających warunków prawnych i administracyjnych stworzonych przez państwa członkowskie. W większości państw członkowskich nieliczne ograniczenia dotyczą wymiaru sprawiedliwości, policji i straży pożarnej, a najdalej posunięte ograniczenia obejmujące nawet zakaz przynależności do związku zawodowego, są nakładane wyłącznie na członków sił zbrojnych.

Na tej podstawie Trybunał stwierdza, że „członków administracji państwowej” nie można wykluczyć z zakresu art. 11 Konwencji. Co najwyżej, władze krajowe są uprawnione do nakładania „zgodnych z prawem ograniczeń” na takich członków, zgodnie z art. 11 § 2.

Mając na względzie zmiany w międzynarodowym i krajowym prawie pracy oraz praktyce Układających się Państw, Trybunał uważa, że prawo do podejmowania rokowań zbiorowych z pracodawcą stało się z zasady jednym z podstawowych elementów „prawa do tworzenia związków zawodowych i przystępowania do nich dla ochrony swoich interesów” określonego w art. 11 Konwencji, co należy rozumieć w ten sposób, że Państwa mogą swobodnie organizować swój system, aby w razie potrzeby przyznać specjalny status związkom zawodowym reprezentującym pracowników. Podobnie jak inni pracownicy, pracownicy służby cywilnej, z wyjątkiem bardzo szczególnych przypadków, powinni mieć możliwość korzystania z takich praw, z zastrzeżeniem jednak wszelkich „zgodnych z prawem ograniczeń”, które mogą być nałożone na „członków administracji państwowej” w rozumieniu art. 11 § 2

Demir i Baykara przeciwko Turcji (Skarga nr 34503/97)

Standard: 4667

Nota źródłowa