Dopełnienie przez pracodawcę wymogu formalnego z art. 30 § 4 w razie redukcji etatów

Wynikający z art. 30 § 4 k.p. wymóg wskazania przyczyny wypowiedzenia umowy o prace zawartej na czas nieokreślony jest zaś ściśle związany z możliwością oceny zasadności rozwiązania stosunku pracy w tym trybie w rozumieniu art. 45 § 1 k.p., gdyż zakreśla granice kognicji sądu rozstrzygającego powstały na tym tle spór (por. m.in. wyroki SN: z dnia 16 czerwca 2008 r., I PK 86/08; z dnia 1 czerwca 2012 r., II PK 258/11; z dnia 25 stycznia 2013 r., I PK 172/12; z dnia 18 września 2013 r., II PK 5/13).

Podanie w złożonym pracownikowi pisemnym oświadczeniu woli pracodawcy - jako przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę - zmian organizacyjnych skutkujących redukcją etatów i wykazanie w postępowaniu dowodowym przed sądem pracy zaistnienia tego faktu nie zawsze jednak oznacza dopełnienie przez pracodawcę wymogu formalnego z art. 30 § 4 k.p. i zasadności samego wypowiedzenia w rozumieniu art. 45 § 1 k.p. Jeśli bowiem likwidacja dotyczy tylko części spośród większej liczby takich samych lub podobnych stanowisk pracy, to tak określona przyczyna wypowiedzenia tłumaczy wprawdzie powód wdrożenia procedury zwolnień grupowych lub indywidualnych, ale nie wyjaśnia, dlaczego rozwiązano stosunek pracy z konkretnym pracownikiem, a pozostawiono w zatrudnieniu inne osoby zajmujące stanowiska objęte redukcją. Odpowiedź na to ostanie pytanie powinna tkwić w przyjętych przez pracodawcę kryteriach doboru pracowników do zwolnienia. 

Dopiero wskazanie owych kryteriów, jako uzupełnienie ogólnie określonej przyczyny rozwiązania stosunku pracy w postaci zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie stanu zatrudnienia, uwidacznia cały kontekst sytuacyjny, w jakim doszło do zwolnienia konkretnej osoby i pozwala pracownikowi zorientować się, dlaczego to jemu złożono tej treści oświadczenie woli oraz podjąć próbę podważenia zasadności dokonanego przez pracodawcę wypowiedzenia umowy o pracę.

Pracodawca, który przeprowadzając redukcję zatrudnienia z przyczyn organizacyjnych stosuje określone zasady (kryteria) doboru pracowników do zwolnienia, powinien nawiązać do tych kryteriów, formułując przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony (art. 30 § 4 k.p.), dokonanego na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy o zwolnieniach grupowych.

W sytuacji, gdy rozwiązanie umowy o prace dotyczy pracownika wybranego przez pracodawcę z większej liczby osób zatrudnionych na takich samych lub podobnych stanowiskach pracy, przyczyną tego wypowiedzenia są bowiem nie tylko zmiany organizacyjne czy redukcja etatów, ale także określona kryteriami doboru do zwolnienia sytuacja danego pracownika.

Wyrok SN z dnia 4 listopada 2021 r., II PSKP 71/21

Standard: 60531 (pełna treść orzeczenia)

Pozwana spółka, poprzestając na podaniu w dokonanym w stosunku do powódki wypowiedzeniu zmieniającym jako przyczyny tego wypowiedzenia zmian organizacyjnych polegających na likwidacji perfumerii, nie wskazując równocześnie kryteriów decydujących o wyborze powódki do wypowiedzenia zmieniającego i przyczyn zaproponowania bardzo niekorzystnych dla powódki nowych warunków zatrudnienia, określiła przyczynę wypowiedzenia w sposób zbyt ogólny, utrudniający weryfikację zasadności tego wypowiedzenia, co mogło uzasadniać pogląd o naruszeniu art. 45 § 1 k.p. w związku z art. 42 § 1 k.p. (oraz art. 30 § 4 k.p.) przez brak precyzyjnej (konkretnej) przyczyny rozwiązania stosunku pracy. W takiej sytuacji z kognicji sądu pracy nie została wyłączona możliwość ustalenia, czy pracodawca nie zmierzał w istocie do definitywnego rozwiązania stosunku pracy.

W sytuacji braku obiektywnej przyczyny (uwarunkowanej interesem pracodawcy) zatrudnienia pracownika w odległym sklepie, udowodnienie przez pracownika w postępowaniu sądowym, że istniała możliwość dalszego zatrudnienia pracownika w warunkach uwzględniających interesy tej osoby, implikuje ocenę, że doszło do naruszenia art. 45 § 1 k.p. w związku z art. 42 § 1 k.p. przez dokonanie nieuzasadnionego wypowiedzenia warunków pracy i płacy.

Wyrok SN z dnia 24 kwietnia 2019 r., II PK 18/18

Standard: 61719 (pełna treść orzeczenia)