Odpowiedzialność stosownie do przyczynienia się do szkody i stopnia winy (art. 118 k.p.)

Jeśli przemawiają za tym miarodajne fakty, sąd ma obowiązek rozważyć czy szkoda została ona wyrządzona „wspólnie przez kilku pracowników”. Przesądzenie tej okoliczności nakłada na sąd kolejny obowiązek - rozdzielenie wysokości odszkodowania na części korespondujące z przyczynieniem się i winą każdego sprawcy.

Art. 118 k.p. głosi, że w razie wyrządzenia szkody przez kilku pracowników każdy z nich ponosi odpowiedzialność za część szkody stosownie do przyczynienia się do niej i stopnia winy. Objaśniając przesłanie zawarte w tym przepisie, można posiłkować się orzecznictwem wydanym na gruncie nieobowiązującego art. 137 § 1 Kodeksu zobowiązań. Zgodnie z nim wspólne wyrządzenie szkody ma miejsce nie tylko wtedy, gdy osoby odpowiedzialne działają w porozumieniu. Wystarczające jest, jeżeli kilka osób przyczyniło się do powstania szkody.

Współsprawstwo ma miejsce w razie istnienia trzech przesłanek: jednej szkody, winy każdego z pozwanych i związku przyczynowego między ich działaniem a szkodą (wyrok SN z dnia 13 stycznia 1960 r., III CR 325/59). Wskazywano również, że wspólne wyrządzenie szkody w rozumieniu art. 137 Kodeksu zobowiązań zachodzi nie tylko wtedy, gdy szkodę wyrządziło kilka osób jednocześnie, ale także wtedy, gdy do powstania szkody przyczyniło się kilka osób kolejno i w różnym czasie (wyrok SN z dnia 21 lipca 1960 r., III CR 839/59).

Wyrok SN z dnia 16 września 2021 r., II PSKP 45/21

Standard: 59012 (pełna treść orzeczenia)

Wina jest konieczną przesłanką odpowiedzialności materialnej, podlegającej - w granicach rzeczywistej straty zakładu pracy (art. 115 k.p.) - ograniczeniu do wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia pracownika (art. 119 § 1 k.p.). Ponadto w myśl art. 121 k.p. odszkodowanie może ulec obniżeniu w zależności między innymi od "stopnia winy" pracownika. Nieznaczny stopień winy może być nawet podstawą zaniechania dochodzenia odszkodowania (art. 119 § 2 k.p.).

To ograniczenie materialnej odpowiedzialności pracownika - jeśli się nawiąże do orzecznictwa dotyczącego tzw. miarkowania odszkodowania za szkodę wyrządzoną z winy nieumyślnej (uchwała (7) SN z dnia 13.V.1965 r., III PO 40/64) - w istotny sposób odróżnia tę odpowiedzialność od odpowiedzialności odszkodowawczej na gruncie prawa cywilnego.

Zindywidualizowanie odpowiedzialności odszkodowawczej pracownika w ramach zawinienia i możliwości płatniczych, bez naruszania podstaw egzystencji pracownika i jego rodziny, wyraża funkcję ochronną i wychowawczą tej instytucji.

Dotyczy to także unormowanej w art. 118 k.p. pracowniczej odpowiedzialności współsprawców szkody, gdyż wedle tego przepisu każdy z nich ponosi odpowiedzialność za część szkody "stosownie do przyczynienia się do niej i stopnia winy". Tylko w razie niemożliwości ustalenia stopnia winy i przyczynienia się do szkody poszczególnych pracowników ponoszą oni odpowiedzialność w częściach równych.

Inne natomiast są podstawy ustanowionej w art. 122 k.p. odpowiedzialności materialnej za zagarnięcie mienia społecznego albo za szkodę wyrządzoną umyślnie. Sprawca takiej szkody - także wówczas, gdy w chwili jej wyrządzenia łączył go z poszkodowanym zakładem pracy stosunek pracy - jest obowiązany do jej naprawienia w pełnej wysokości z mocy wymienionego przepisu szczególnego.

Uchwała SN z dnia 30 maja 1975 r., V PZP 3/75

Standard: 60609 (pełna treść orzeczenia)