Prawo do publicznie ogłoszonego wyroku
Prawo do sądu jawnego
Użyte w zdaniu drugim ust. 2 art. 45 określenie ‘ogłaszanie’ jest pojęciem zastanym i rozumieć go należy jako wypowiedzenie przez przewodniczącego składu sędziowskiego co najmniej sentencji rozstrzygnięcia (decyzji) sądu; nie można go rozumieć jako dopuszczalności, zamiast tego, obwieszczenia wyroku poprzez plakaty, poinformowanie przez środki społecznego przekazu czy temu podobne (a więc także swoistego ‘ogłoszenia’). Natomiast przez ‘wyrok’ rozumieć należy każde orzeczenie składu sądzącego, kończące postępowanie, bez względu na jego formalną, ustaloną przez ustawy nazwę. Bezwzględną, niedopuszczającą żadnych wyjątków, jawność ogłaszania wyroku (zakaz tajnego wyrokowania czy skazywania) uznać należy jako konieczny element zasady demokratycznego państwa prawnego. Wynika ona również z uznania wymierzania sprawiedliwości jako funkcji publicznej państwa. W zastanym rozumieniu tej instytucji oznacza ona publiczny charakter tego ogłaszania.
W odniesieniu do publiczności jako przymiotu ogłoszenia wskazać z kolei trzeba, że warunek ten, ustanowiony już w art. 45 ust. 2 Konstytucji RP, w żadnym razie nie może być rozumiany (i nigdy tak rozumiany nie był), jako wymagający ogłoszenia (odczytania sentencji) wyroku chociażby wobec jednej osoby (strony, jej reprezentanta albo osoby postronnej). Publiczność ogłoszenia wyroku związana jest bowiem z wymogiem jawności postępowania sądowego (poza naradą i głosowaniem), który polega na zapewnieniu możliwości zarówno osobom zainteresowanym, jak i wszystkim innym bezpośredniego śledzenia przebiegu „rozpatrywania” sprawy (co określa się jako „publiczność” procesu).
Reguła publicznego ogłaszania wyroków została wprowadzona w powołanym przepisie ustawy zasadniczej jako kontrapunkt dla wskazanych wcześniej klauzul limitacyjnych ograniczających jawność rozprawy.
Jawność, oznaczająca wprowadzenie kontroli społecznej nad działalnością sądów, jest istotną gwarancją prawidłowego wymiaru sprawiedliwości, zachowania przez sądy zarówno prawnych wymogów postępowania, zachowania niezawisłości i bezstronności, jak też społecznego poczucia sprawiedliwości, a nie jako kwalifikowaną postać owej jawności, wymagającą każdorazowego ogłaszania wyroku wobec co najmniej jednej osoby. W tym wypadku chodzi więc o takie ogłoszenie wyroku, do której to czynności może mieć dostęp każda osoba.
Postanowienie SN z dnia 9 marca 2022 r., I KZP 8/21
Standard: 58894 (pełna treść orzeczenia)
Wymóg jawnego ogłaszania wyroków został zastosowany przez Trybunał z pewną dozą elastyczności. Trybunał uznał zatem, że pomimo sformułowania zdającego się sugerować, że wymagane jest odczytanie wyroku w trybie jawnym, również inne sposoby podawania wyroku do publicznej wiadomości mogą być zgodne z Artykułem 6 ust. 1. Jako generalna zasada – sposób, w jaki wyroku ma zostać upubliczniony na podstawie prawa wewnętrznego musi zostać rozpatrzony w świetle szczególnych cech danego procesu oraz przez odwołanie się do przedmiotu i celu Artykułu 6 ust. 1. Przy dokonywaniu takiej oceny należy uwzględnić całość postępowania (patrz Pretto i Inni przeciwko Włochom, 8 grudnia 1983, Seria A, nr 71; Axen przeciwko Niemcom, 8 grudnia 1983, § 30-32, Seria A nr 72; oraz B. i P. przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, nr 36337/97 oraz 35974/97, ECHR 2002-III).
W niniejszej sprawie Trybunał stwierdził, że sąd rozpatrujący sprawę oraz Sąd Apelacyjny miały podstawy do wyłączenia jawności rozprawy. Trybunał zauważa, że w takiej sytuacji, oraz w zgodzie z Artykułem 364 ust. 2 Kpk, ustne ogłoszenie uzasadnienia wyroków tych sądów również mogło zostać dokonane w trybie niejawnym. Trybunał odnotowuje, że skarżący przyznali, iż sentencje wyroków sądu rozpatrującego sprawę oraz sądu apelacyjnego zostały ogłoszone w trybie jawnym. Sentencja wyroku sądu rozpatrującego sprawę zawierała między innymi informacje dotyczące skarżących, postawione im zarzuty oraz ich kwalifikację prawną, ustalenia co do winy skarżących, wymiar nałożonej na nich kary oraz nakaz zapłaty kosztów sądowych. Mając na względzie szczególne cechy przedmiotowego procesu karnego, a także powody, jakie legły u podstaw postanowień sądów o wyłączeniu jawności postępowania, Trybunał stwierdza, że zastosowanie jawnego trybu ogłoszenia wyroku tylko w odniesieniu do jego sentencji nie może zostać uznane za naruszenie Artykułu 6 ust. 1 Konwencji (porównaj, na zasadzie kontrastu, Raza przeciwko Bułgarii, nr 31465/08, § 53, 11 lutego 2010).
Welke i Białek przeciwko Polsce (Skarga nr 15924/05)
Standard: 4489