Wolność myśli, sumienia i wyznania jako fundament społeczeństwa demokratycznego

Trybunał przypomina, że zgodnie z gwarancją zawartą w art. 9, wolność myśli, sumienia i wyznania stanowi jeden z fundamentów „społeczeństwa demokratycznego” w rozumieniu Konwencji. Wolność ta, w swoim aspekcie religijnym, stanowi jeden z najbardziej kluczowych elementów tworzących tożsamość osób wierzących i ich pogląd na życie, ale jest także cenną wartością dla ateistów, agnostyków, sceptyków i osób neutralnych poglądowo. Zależy od niej pluralizm nierozerwalnie powiązany ze społeczeństwem demokratycznym, który przez stulecia został osiągnięty wysokim kosztem. Wolność ta obejmuje między innymi wolność posiadania lub nieposiadania poglądów religijnych oraz praktykowania lub niepraktykowania religii (zob. sprawę Kokkinakis przeciwko Grecji, 25 maja 1993 r., Seria A nr 260-A; sprawę Buscarini i Inni; oraz sprawę Leyla Şahin przeciwko Turcji [Wielka Izba], skarga nr 44774/98, ETPC 2005-XI).

Podczas gdy wolność wyznania jest kwestią sumienia każdego człowieka, zakłada ona także między innymi wolność uzewnętrzniania wyznania indywidualnie i prywatnie lub wspólnie z innymi, publicznie i w otoczeniu tych, którzy podzielają takie wyznanie. Art. 9 wymienia różne formy, jakie przyjąć może uzewnętrznianie wyznania lub przekonań, a mianowicie uprawianie kultu, nauczanie, praktykowanie i czynności rytualne (zob. sprawę Hasan i Chaush przeciwko Bułgarii [Wielka Izba], skarga nr 30985/96, ETPC 2000-XI, oraz sprawę Metropolitalny Kościół Besarabii [Metropolitan Church of Bessarabia] i Inni przeciwko Mołdawii, skarga nr 45701/99, ETPC 2001-XII).

Trybunał wielokrotnie podkreślał rolę Państwa jako neutralnego i bezstronnego organizatora praktykowania różnych wyznań, wierzeń i przekonań oraz stwierdzał, że rola ta sprzyja utrzymaniu porządku publicznego, harmonii religijnej i tolerancji w społeczeństwie demokratycznym. Ciążący na Państwie obowiązek zachowania neutralności i bezstronności jest nie do pogodzenia z jakąkolwiek kompetencją Państwa do dokonywania oceny zasadności przekonań religijnych lub sposobów, za pomocą których są one wyrażane (zob. sprawę Manoussakis i Inni przeciwko Grecji, 26 września 1996 r., ETPC 1996-IV; oraz sprawę Hasan i Chaush).

Zgodnie ze swoim utrwalonym orzecznictwem Trybunał pozostawia Państwom-stronom Konwencji pewien margines oceny przy podejmowaniu decyzji, czy i w jakim zakresie zachodzi potrzeba ingerencji. Ten margines oceny idzie w parze z europejskim nadzorem obejmującym zarówno przepisy prawa i decyzje je stosujące. Zadaniem Trybunału jest ustalenie, czy środki podjęte na szczeblu krajowym były uzasadnione co do zasady i proporcjonalne (zob. sprawę Manoussakis i Inni; sprawę Metropolitalny Kościół Besarabii i Inni; oraz sprawę Leyla Şahin).

Bayatyan przeciwko Armenii (Skarga nr 23459/03)

Standard: 4568

Nota źródłowa