Pozytywne obowiązki Państwa w zakresie ochrony prawa do życia

Artykuł 2 Konwencji stanowi jeden z najbardziej fundamentalnych przepisów Konwencji. Zawiera jedną z podstawowych wartości społeczeństw demokratycznych tworzących Radę Europy. Przedmiot i cel Konwencji, jako narzędzia ochrony jednostek, wymaga, by Artykuł 2 Konwencji interpretowany i stosowany był w taki sposób, aby jego gwarancje były skutecznie i efektywne (patrz, wśród wielu innych organów, sprawa Anguelova przeciwko Bułgarii, skarga nr 38361/97, ECHR 2002-IV).

Trybunał podkreśla, że zdanie pierwsze art. 2 paragraf 1 Konwencji nakazuje Państwu nie tylko powstrzymywać się od umyślnego i niezgodnego z prawem pozbawienia życia, ale także zobowiązuje je do podjęcia odpowiednich kroków celem zagwarantowania ochrony życia osób pozostających pod jego jurysdykcją (patrz sprawa L.C.B przeciwko Wielkiej Brytanii, 9 czerwca 1998 roku, Raporty 1998-III; sprawa Osman przeciwko Wielkiej Brytanii, 28 października 1998 roku, Raporty 1998-VIII; i Paul i Audrey Edwards, skarga nr 46477/99, ECHR 2002 -II).

Istnienie takiego pozytywnego obowiązku zostało stwierdzone w wielu różnych kontekstach zbadanych dotychczas przez Trybunał. Tak więc, na przykład, w odniesieniu do policji, Trybunał zauważył, że władze są zobowiązane do ochrony życia jednostki, gdy wiedzą lub powinny były wiedzieć w świetle okoliczności, że była ona narażona na realne i bezpośrednie niebezpieczeństwo czynów karalnych osób trzecich (patrz Osman).

Istnienie pozytywnego obowiązku Państwa na podstawie Artykułu 2 Konwencji zostało również stwierdzone w odniesieniu do sektora opieki zdrowotnej, tak publicznej, jak i prywatnej, w odniesieniu do działań lub zaniechań pracowników służby zdrowia (zobacz Dodov przeciwko Bułgarii, skarga nr 59548/00, ECHR 2008 ...; Byrzykowski przeciwko Polsce, skarga nr 11562/05, 27 czerwca 2006 roku i Vo przeciwko Francji [GC], nr 53924/00, ECHR 2004 VIII, z dalszymi odniesieniami), jak również w odniesieniu do kierowania niebezpiecznymi działaniami (zobacz Öneryıldız przeciwko Turcji [GC], no. 48939/99, ECHR 2004 XII) oraz dla zapewnienia bezpieczeństwa na pokładzie statku (zobacz Leray i inni przeciwko Francji (dec.), skarga nr 44617/98, 16 stycznia 2008) lub na budowach (zobacz Henriques Pereira i inni przeciwko Luxemburgowi (dec.), skarga nr 60255/00, 26 sierpnia 2003 roku).

W pewnych okolicznościach pozytywny obowiązek może nałożyć na Państwo zobowiązanie do ochrony przed zagrożeniem życia osób, wynikającym z ich własnego działania lub zachowania (zobacz Bone przeciwko Francji (dec.), skarga nr 69869/01, 1 marca 2005 roku). Ponadto zakres pozytywnego obowiązku Państwa na mocy Artykułu 2 Konwencji został omówiony przez Trybunał w kontekście bezpieczeństwa ruchu drogowego (zobacz, na przykład, Rajkowska przeciwko Polsce (dec.), skarga nr 37393/02, 27 listopada 2007 roku). Rozważano również rozszerzenie obowiązku Państwa do zagwarantowania prawa do życia na przepisy dotyczące świadczenia usług ratunkowych, kiedy do władz dotarła wiadomość, że życie lub zdrowie jednostki jest zagrożone z powodu obrażeń odniesionych w wyniku wypadku (zobacz Furdik przeciwko Słowacji (dec.), skarga nr 42994/05, 2 grudnia 2008 roku).

Powyższa lista sektorów nie jest wyczerpująca. Istotnie, w wyroku w sprawie Oneryildiz przeciwko Turcji cytowany powyżej Wielka Izba zauważyła, że ​​pozytywny obowiązek wynikający z Artykułu 2 Konwencji należy interpretować jako mający zastosowanie w kontekście wszelkich działań, publicznych lub nie, w których prawo do życia może być zagrożone.

Jednak pozytywny obowiązek musi być interpretowany w taki sposób, aby nie nakładać nadmiernego obciążenia na władze, mając w szczególności na uwadze nieprzewidywalność zachowań ludzkich i wybory operacyjne, które muszą być dokonane z uwzględnieniem priorytetów i określonych środków (zobacz, między innymi, Keenan przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, skarga nr 27229/95, ECHR 2001 III A. i inni przeciwko Turcji, skarga nr 30015/96, 27 lipca 2004 roku).

Trybunał w związku z tym przypomina, że wybór środków dla zapewnienia pozytywnego obowiązku na mocy Artykułu 2 Konwencji jest w zasadzie kwestią, która mieści się w ramach marginesu uznania Umawiającej się Strony. Istnieją różne możliwości zapewnienia praw gwarantowanych przez Konwencję, wiec nawet jeśli Państwo nie zastosowało jednego ze środków przewidzianych przez prawo krajowe, nadal może spełniać pozytywny obowiązek w inny sposób (zobacz wśród innych przypadków, Fadeyeva przeciwko Rosji, skarga nr 55723/00, ECHR 2005 IV).

Pozytywny obowiązek Państwa wymaga również utworzenia skutecznego i niezawisłego systemu sądowego, tak aby można było ustalić fakty, pociągnąć do odpowiedzialności winnych i zapewnić odpowiednie zadośćuczynienie dla ofiary (zobacz Dodov i Byrzykowski). Obowiązek ten nie wymaga bezwzględnej dostępności do środka o charakterze prawno-karnym w każdej sprawie. W przypadku gy doszło do zaniedbania, na przykład, zobowiązanie to może być spełnione, jeśli system prawny pozwala ofiarom na skorzystanie ze środka przed sądami cywilnymi, zarówno w osobnym postępowaniu, jak i w połączeniu ze środkami prawno-karnymi. Jednakże zobowiązania Państwa na podstawie Artykuł 2 Konwencji nie będą spełnione, gdy ochrona przyznana przez prawo krajowe istnieje tylko w teorii: przede wszystkim, musi ona skutecznie działać również w praktyce (zobacz Calvelli i Ciglio).

Dla Trybunału, uwzględniając jego orzecznictwo, obowiązek zagwarantowania przez Państwo ochrony prawa do życia musi być również należycie rozważony w kontekście wprowadzenia słusznych środków w celu zapewnienia bezpieczeństwa osób w miejscach publicznych oraz w przypadku poważnych obrażeń lub śmierci, wprowadzenia skutecznego niezawisłego system sądownictwa zapewniającego dostępność środków prawnych, pozwalających na ustalenie stanu faktycznego, pociągnięcie do odpowiedzialności winnych i zapewnienie odpowiedniego zadośćuczynienia dla ofiary (zobacz paragraf 66 powyżej). Zdarzenia związane ze śmiercią męża skarżącej mieszczą się dlatego w ramach Artykuł 2 Konwencji.

Uwzględniając podejście przyjęte w poprzednich sprawach dotyczących nieumyślnego naruszenia prawa do życia, Trybunał przypomina, że wymienione ​​powyżej pozytywne obowiązki nakładają na państwo konieczność przyjęcia w tym kontekście przepisów w celu ochrony bezpieczeństwa osób w miejscach publicznych oraz zapewnienia efektywnego funkcjonowaniu tych ram prawnych (zobacz Calvelli i Ciglio przeciwko Włochom [GC], nr. 32967/96, ECHR 2002 roku, oraz Furdik).

Kwestia odpowiedzialności państwa na mocy Artykułu 2 Konwencji może pojawić się w przypadku niezdolności wewnętrznego porządku prawnego do zapewnienia odpowiedzialności za wszelkie akty zaniedbania zagrażające lub prowadzące do utraty życia ludzkiego (zobacz Furdik).

Pozytywny obowiązek Państwa ustanowienia skutecznego systemu wymiaru sprawiedliwości może być spełniony, gdy system prawny zapewnia pokrzywdzonemu środek w postępowaniu cywilnym umożliwiający ustalenie odpowiedzialności i uzyskanie odpowiedniej cywilnej rekompensaty, np. naprawienie szkody.

Obowiązki Państwa na mocy Artykułu 2 Konwencji nie będą spełnione, gdy ochrona przyznana przez prawo krajowe istnieje tylko w teorii: przede wszystkim musi także skutecznie działać w praktyce, w przedziale czasowym umożliwiającym sądom rozpoznanie meritum każdej indywidualnej sprawy (zobacz Calvelli i Ciglio [GC] i Vo przeciwko Francji [GC], skarga nr 53924/00, ECHR 2004-VIII).

Ciechońska przeciwko Polsce (Skarga nr 19776/04)

Standard: 4567

Nota źródłowa

Trybunał przypomina, pierwsze zdanie artykułu 2 nakazuje Państwu nie tylko powstrzymanie się od zamierzonego i bezprawnego pozbawiania życia, ale również podjęcie stosownych kroków służących ochronie życia osób podlegających jego jurysdykcji.

Trybunał przypomina również, że artykuł 2, może w pewnych ściśle określonych okolicznościach, nałożyć na władze pozytywny obowiązek podjęcia środków zapobiegawczych mających na celu ochronę jednostki przed innymi osobami, a w pewnych wypadkach przed nią samą (Tanribilir p-ko Turcji, nr 21422/93, z dnia 16 listopada 2000 r., Keenan p-ko Wielkiej Brytanii, nr 27229/95, ETPCz 2001-III, mutatis mutandis Ataman p-ko Turcji, nr 46252/99, § 54, z dnia 27 kwietnia 2006r. i Renolde p-ko Francji, nr 5608/05, z dnia 16 października 2008 r.).

Należy tymczasem interpretować ten wymóg w taki sposób, by nie nakładać na władze nadmiernego obciążenia, mając na względzie problemy, jakie mają służby porządkowe w wykonywaniu swych funkcji we współczesnych społeczeństwach, nieprzewidywalność ludzkiego zachowania i decyzje, które muszą być podejmowane z uwzględnieniem priorytetów i środków. Stąd też, każde domniemane zagrożenie życia nie nakłada obowiązku, w rozumieniu Konwencji, podejmowania konkretnych środków mających na celu zapobieżenie temu zagrożeniu (Tanrıbilir, Keenan, Taïs p-ko Francji, nr 39922/03 z dnia 1 czerwca 2006r.).

Na zakończenie Trybunał ponownie przypomina, że w przypadku osób cierpiących na choroby psychiczne należy uwzględnić ich szczególną wrażliwość (cf. Aerts p-ko Belgii z dnia 30 lipca 1998 r., Zbiór 1998-V, str. 1966, § 66, wyżej cyt. Keenan, et Rivière p-ko Francji, nr 33834/03 z dnia 11 lipca 2006 r.).

Trybunał podkreślał już przy innych sprawach, że osoby pozbawione wolności znajdują się w trudnym położeniu i władze mają obowiązek je chronić (wyżej cyt. Keenan, Younger p-ko Wielkiej Brytaniia (gru.), nr 57420/00, ETPCz 2003‑ et Troubnikov p-ko Rosji, nr 49790/99 z dnia 5 lipca 2005r.).

Jasińska przeciwko Polsce (Skarga nr 28326/05)

Standard: 4566

Nota źródłowa