Prawo do życia - obowiązek wszczęcia z urzędu bezstronnego i rzetelnego śledztwa

Trybunał przypomniał, że zgodnie z jego orzecznictwem, nakazany przez artykuł 2 obowiązek ochrony życia, w związku z obowiązkiem „zapewnienia każdemu człowiekowi podlegającemu [jego] jurysdykcji prawa i wolności” ciążącym na Państwie na podstawie artykułu 1, pociąga za sobą i stawia wymóg prowadzenia urzędowego oraz niezależnego postępowania karnego w przypadku, gdy użycie siły spowodowało śmierć człowieka. Charakter i stopień tego minimum skuteczności zależą od okoliczności danej sprawy. Są one oceniane na podstawie wszystkich istotnych faktów oraz uwzględniając praktyczną rzeczywistość pracy śledczej (Buldan p. Turcji, nr 28298/95, dn. 20 kwietnia 2004 r ; Velikova p. Bułgarii, nr 41488/98). Śledztwo musi być w szczególności szczegółowe, bezstronne i rzetelne.

Trybunał zauważył, że zawarty w artykule 2 proceduralny wymóg prowadzenia skutecznego śledztwa stał się osobnym i niezależnym obowiązkiem (Šilih p. Słowenii [WI], nr 71463/01, dn. 9 kwietnia 2009 r.). Ponadto, jak zostało już powiedziane, obowiązek ten nie ogranicza się do przypadków, w których zostało ustalone, że Państwo jest odpowiedzialne za zgon; w przypadku twierdzenia, że zadano umyślnie śmierć człowiekowi jedynie fakt zawiadomienia władz o śmierci pociąga za sobą ipso facto obowiązek wszczęcia urzędowego skutecznego śledztwa w zakresie artykułu 2 (Yaşa p. Turcji, dn. 2 września 1998 r., § 100, Zbiór 1998-VI ; Süheyla Aydın p. Turcji, nr 25660/94, dn. 24 maja 2005 r.).

W przypadkach nieumyślnego spowodowania śmierci i gdy ma zastosowanie wymóg proceduralny, obowiązek ten może powstać poprzez złożenie formalnego doniesienia przez krewnych zmarłego (Calvelli i Ciglio p. Włochom [WI], nr 32967/96, § 51, ETPCz 2002‑I, oraz Vo p. Francji [WI], nr 53924/00, § 94, ETPCz 2004-VIII). Zdarzało się w wielu przypadkach, że podnoszono naruszenie obowiązku proceduralnego wynikającego z artykułu 2, przy braku zarzutu dotyczącego merytorycznego aspektu tego przepisu (wyż. cyt. Calvelli i Ciglio; Byrzykowski p. Polsce, no 11562/05, dn. 27 czerwca 2006 r.).

Prowadzone postępowanie karne winno być skuteczne również w tym sensie, że powinno doprowadzić do zidentyfikowania sprawców przestępstwa i ich ukarania. Nie chodzi tu o zobowiązanie rezultatu, ale o zobowiązanie użycia środków. Władze winny podjąć, będące w ich dyspozycji, uzasadnione kroki, aby uzyskać dowody w sprawie, w tym między innymi, zeznania naocznych świadków, ekspertyzy i w danym wypadku, sekcję zwłok, której wyniki dostarczą całościową i dokładną informację o obrażeniach oraz obiektywną analizę wniosków, a w szczególności informację o przyczynie śmierci (Anguelova p. Bułgarii, nr 38361/97, ETPCz 2002‑IV).

Należy oddzielić przedmiotową sprawę od spraw o śmiercionośne użycie siły przez funkcjonariuszy państwa lub przez inne osoby będące w zmowie z funkcjonariuszami państwa (zob. np. McCann i inni p. Zjednoczonemu Królestwu, wyrok z dn. 27 września 1995r., seria A nr 324, Hugh Jordan p. Zjednoczonemu Królestwu, nr 24746/94, wyrok z dn. 4 maja 2001 r., ETPCz 2001-III (fragmenty), Shanaghan p. Zjednoczonemu Królestwu, nr 37715/97, wyrok z dn. 4 maja 2001 r., ETPCz 2001-III (fragementy)), również od takich, w których okoliczności faktyczne nakazywały władzom ochronę życia jednostki, w takich wypadkach na przykład, gdy władze były odpowiedzialne za dobrostan jednostki (zob. np. Paul et Audrey Edwards p. Zjednoczonemu Królestwu, nr 46477/99, wyrok z dnia 14 marca 2002 r., ETPCz  2002-II), od takich wreszcie, w których władze wiedziały lub powinny wiedzieć, że chodzi o życie człowieka (zob. np., Osman p. Zjednoczonemu Królestwu, wyrok z dnia 28 października 1998 r., Zbiór wyroków i postanowień 1998-VIII).

Trybunał przypomniał jednak, że brak bezpośredniej odpowiedzialności państwa za śmierć jednostki nie wyklucza zastosowania artykułu 2. Zobowiązania proceduralne wynikające z tego artykułu nakazują prowadzenie skutecznego urzędowego postępowania karnego w wypadku, gdy można sądzić, że jednostka doznała potencjalnie śmiertelnych obrażeń w podejrzanych okolicznościach.

Weber i inni przeciwko Polsce (Skarga nr 23039/02)

Standard: 4556

Nota źródłowa