Zastępstwo profesjonalnego pełnomocnika przez aplikanta

Udzielenie upoważnienia aplikantowi radcowskiemu w trybie art. 35[1] ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (t.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 75 ze zm.) nie kreuje natomiast stosunku, o jakim mowa w art. 91 pkt 3 k.p.c. W przeciwieństwie do pełnomocnika substytucyjnego, który jest pełnomocnikiem samej strony, aplikant radcowski zastępuje pełnomocnika, który udzielił jemu upoważnienia. Aplikant radcowski działa w danym postępowaniu wyłącznie w zakresie udzielonego upoważnienia. Jeżeli zatem pełnomocnik procesowy jest uprawniony do działania w imieniu mocodawcy w postępowaniu sądowym, jest uprawniony do udzielenia upoważnienia aplikantowi zgodnie z przepisami ustawy właściwej dla danej korporacji prawniczej.

Postanowienie SN z dnia 26 kwietnia 2022 r., III CZ 177/22

Standard: 69126 (pełna treść orzeczenia)

Przepisy korporacyjne dopuszczają zastępstwo radcy prawnego przez aplikanta w granicach określonych w art. 35[1] ust. 1 i 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (jedn. tekst: Dz.U. z 2020 r., poz. 75, dalej - „u.r.p.”), według którego aplikant radcowski, po sześciu miesiącach aplikacji, może zastępować radcę prawnego przed sądami, organami ścigania, organami państwowymi, samorządowymi i innymi instytucjami, z wyjątkiem Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego, Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu.

Stworzenie możliwości zastępstwa radcy prawnego przez aplikanta radcowskiego na warunkach określonych w art. 35[1] u.r.p. podyktowane było przede wszystkim względami edukacyjnymi i zapewnieniem wszechstronności kształcenia w aspekcie praktycznym, a częściowo także ułatwieniami organizacyjnymi w pracy radcy prawnego (por. uchwałę SN z dnia 28 czerwca 2006 r., III CZP 27/06).

Cele te, choć pożądane i konieczne, nie powinny być realizowane przez dokonywanie przez aplikantów tych czynności procesowych, które przepisy Kodeksu postępowania cywilnego dla ochrony interesów stron i zabezpieczenia profesjonalizmu postępowania przed Sądem Najwyższym, powierzają wyłącznie osobom, które uzyskały status radcy prawnego (adwokata) po ukończeniu pełnego cyklu kształcenia, zwieńczonego egzaminem zawodowym (art. 24 ust. 1 pkt 6 u.r.p.). Okoliczność ta została prawidłowo uwzględniona w art. 35[1] ust. 1 u.r.p. przez wyłączenie możliwości zastępowania radcy prawnego przez aplikanta przed Sądem Najwyższym, a także pozostałymi najwyższymi organami władzy sądowniczej. 

Postanowienie SN z dnia 16 lipca 2021 r., I CNP 15/21

Standard: 58585 (pełna treść orzeczenia)

Radca prawny nie może udzielić pełnomocnictwa substytucyjnego aplikantowi radcowskiemu. Może go jednak upoważnić do zastępowania go (radcy prawnego) przed sądem, w tym do występowania na rozprawie i składania pism procesowych.

Ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1059 ze zm.) zawiera ustawową definicję terminu „substytucja”, stanowiąc - w art. 21 ust. 1 - że radca prawny może udzielić dalszego pełnomocnictwa (substytucji) innemu radcy prawnemu, adwokatowi albo prawnikowi zagranicznemu wykonującemu stałą praktykę w zakresie wynikającym z ustawy o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej. Z art. 21 ust. 1 ustawy o radcach prawnych wynika jednoznacznie, że radca prawny nie może udzielić substytucji (dalszego pełnomocnictwa procesowego) aplikantowi radcowskiemu. Może natomiast upoważnić aplikanta radcowskiego do zastępowania go (radcy prawnego)

Z art. 35[1] ustawy o radcach prawnych wynika, że aplikant radcowski zastępuje radcę prawnego a nie stronę. Jest pomocnikiem radcy prawnego i nie jest pełnomocnikiem strony. W postępowaniu sądowym przed sądem powszechnym występuje zawsze z wyraźnego upoważnienia radcy prawnego.

Aplikant radcowski nie jest pełnomocnikiem strony, jest jedynie zastępcą radcy prawnego (verba legis: zastępuje radcę prawnego) będącego pełnomocnikiem strony. Nie jest też substytutem radcy prawnego, ponieważ substytutem radcy prawnego (i dalszym pełnomocnikiem strony) może być tylko adwokat lub radca prawny (art. 91 pkt 3 k.p.c.), ewentualnie prawnik zagraniczny wykonujący stałą praktykę w zakresie wynikającym z ustawy o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej (art. 21 ust. 1 ustawy o radcach prawnych).

wyrok SN z dnia 2 października 2009 r., II PK 105/09

Standard: 62592 (pełna treść orzeczenia)