Wyłączenia zakazu wypłat wynikającego z zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego (art. 890 § 1[1] i § 2 k.p.c.)

Zgodnie z treścią art. 890 § 2 k.p.c. wynikający z zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego, w tym rachunku bankowego obejmującego wkład oszczędnościowy, zakaz wypłat z tego rachunku nie dotyczy bieżących wypłat na wynagrodzenie za pracę. Wypłata na wynagrodzenie za pracę może nastąpić po złożeniu bankowi odpisu listy płac lub innego wiarygodnego dowodu. Z przepisu tego wynika zatem zwolnienie spod zajęcia dokonanych z rachunku bieżących wypłat na wynagrodzenie za pracę.

Zwolnienie to nie dotyczy wypłat zaległych. Celem przepisów egzekucyjnych jest przede wszystkim zapewnienie zaspokojenia roszczeń wierzyciela. W związku z tym, że regulacja zawarta w art. 890 § 2 k.p.c. wprowadza odstępstwo od zasady, powinna być interpretowana w sposób ścisły. Ze względu jednak na cel wprowadzenia tej regulacji, jakim jest ochrona pracowników oraz zapobieżenie unieruchomienia przedsiębiorstwa, którego rachunek bankowy zajęto, na gruncie obu tych regulacji w doktrynie przyjęto, że nie jest pożądana również zbyt zawężająca wykładnia. Interpretacja przepisów zawierających ograniczenia egzekucji nie wyklucza sięgnięcia do wykładni systemowej a nawet celowościowej (zob. uchwała (7) SN z dnia 17 grudnia 1981 r., III CZP 32/81).

Brak podstaw w treści art. 890 § 2 k.p.c. dla wiązania pojęcia bieżących wypłat na wynagrodzenie za pracę z wypłatami dokonanymi w dniu, w którym przypada termin zapłaty wynagrodzenia, wynikający z przepisów prawa pracy. Tak wąska interpretacja nie znajduje oparcia w treści przepisu. Ponadto należy stwierdzić, że wykładnia powyższego przepisu musi uwzględniać dynamikę procesu gromadzenia środków pieniężnych na rachunku bankowym. Termin wpływu tych środków może, i w praktyce często nie pokrywa się z terminem, w jakim - stosownie do regulaminu wypłat, lub przepisów Kodeksu pracy, wynagrodzenia za dany miesiąc winny być wypłacone. Dopiero uchybienie miesięcznemu terminowi płatności wynagrodzenia sprawia, że staje się ono zaległe.

Nie jest trafny pogląd, że na gruncie art. 890 § 2 k.p.c. dokonywanie kumulacji środków pieniężnych jest bezprawne. Należy przypomnieć, że przepis powyższy nakazuje bankowi dokonywanie wypłat w oparciu o złożone listy płac lub inne, wiarygodne dokumenty. Ustawa zatem nakazuje nie tylko żądanie takich dokumentów, ale również zakłada konieczność ich weryfikacji.

Zaniedbanie powyższych obowiązków opatrzone jest rygorem odpowiedzialności odszkodowawczej, określonym w art. 892 k.p.c. Bank zatem nie tylko może nie dysponować w danym momencie wystarczającymi środkami, o czym była wyżej mowa, ale może również stanąć przed koniecznością odpowiedniego sprawdzenia złożonej dokumentacji, ewentualnie spowodowania jej uzupełnienia. Przez ten okres środki pieniężne pozostają na rachunku i nie ma żadnych racjonalnych podstaw do stwierdzenia, że nie są objęte zwolnieniem o jakim mowa w art. 890 § 2 k.p.c.

Bez wątpienia przetrzymywanie środków pieniężnych na zajętym rachunku bankowym ponad potrzebę wynikającą z konieczności wypłat bieżących wynagrodzeń godzi w obowiązek banku, wynikający z zajęcia. W świetle ustalonego w sprawie stanu faktycznego brak jednak podstaw dla uznania, że pozwany przetrzymywał na rachunku środki w takim wymiarze.

Wyrok SN z dnia 5 marca 2008 r., V CSK 459/07

Standard: 58464 (pełna treść orzeczenia)

Art. 890 § 2 k.p.c. zawiera szczególny przepis pozwalający bankowi, mimo zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego, realizować bieżące wynagrodzenia pracownicze . Wyjątkowość tego przepisu nie pozwala w drodze analogii stosować jego dyspozycji w odmiennym unormowaniu dotyczącym roszczeń zaległych

Przepis art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy zwalnia środki finansowe przekazane przez Fundusz na zaspokojenie świadczeń pracowniczych, od egzekucji prowadzonej na rzecz innych osób. Sformułowanie ograniczające podmiotowy zakres egzekucji usprawiedliwia taką wykładnię (a contrario) prowadzącą do następujących wniosków. Po pierwsze, egzekucja świadczeń określonych w wykazie jest dopuszczalna tylko zgodnie z celem wpłaty (przelewu) na rachunek bankowy; w takim zakresie skuteczne jest również zajęcie wierzytelności posiadacza rachunku. Z drogi tej powinni korzystać pracownicy umieszczeni w wykazie, których pracodawca (syndyk) nie zażądał wypłacenia z rachunku środków przelanych przez Fundusz.

Po drugie, zajęcie przez organ egzekucyjny wierzytelności w tym samym zakresie (tj. do środków uzyskanych z Funduszu) na rzecz innych wierzycieli lub innego rodzaju wierzytelności jest niedopuszczalne (bezprawne) i okoliczność ta winna być uwzględniana z urzędu przez komornika. Na banku ciąży w takim wypadku obowiązek powiadomienia organu egzekucyjnego o ustawowej przeszkodzie w wypełnieniu obowiązku ciążącego z mocy art. 889 § 1 pkt 1 in fine. Gdyby zajęcie nie zostało uchylone, wierzycielowi z umowy rachunku bankowego służy skarga na czynności komornika (art. 767 k.p.c.), a uprawnionym wg wykazu powództwo ekscydencyjne (art. 841 k.p.c.). Interes prawny w wytoczeniu takiego powództwa ma również Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, będący funduszem celowym i zobowiązany do czuwania, aby wydatki publiczne zapewniały terminową realizację jego zadań (art. 28 ust. 3 pkt 2 ustawy o finansach publicznych).

Wyrok SN z dnia 20 stycznia 2005 r., II CK 375/04

Standard: 58457 (pełna treść orzeczenia)