Swoboda przemieszczania a zakaz opuszczania kraju lub miejsca pobytu

Trybunał zauważa, iż orzekał już w sprawie zgodności z Artykułem 2 Protokołu nr 4 odnośnie zakazu opuszczania miejsca pobytu w kilku sprawach przeciwko Włochom, w tym także w sprawie Luordo (zob. Luordo). W sprawie Luordo Trybunał uznał zakaz taki, nałożony na skarżącego na okres prowadzenia postępowania upadłościowego, za nieproporcjonalny ze względu na długość tegoż postępowania, wynoszącą w przedmiotowej sprawie czternaście lat i osiem miesięcy, mimo że nic nie wskazywało na to, że skarżący pragnął opuścić miejsce pobytu lub że kiedykolwiek odrzucono wniosek o takie zezwolenie. Podobne podejście zastosowano w kolejnych sprawach, w których długość zakazu opuszczania terytorium pozwanego Państwa wynosiła od ponad pięciu lat (Prescher przeciwko Bułgarii nr 6767/04, 7 czerwca 2011 r.) do ponad dziesięciu lat (zob. Riener przeciwko Bułgarii, nr 46343/99, 23 maja 2006 r.).

W niniejszej sprawie środek zapobiegawczy stosowano względem skarżącego przez okres pięciu lat i dwóch miesięcy. Przed zastosowaniem tego środka zapobiegawczego skarżący był tymczasowo aresztowany przez okres jednego roku.

W niniejszej sprawie Trybunał stwierdza, iż porównanie okresów obowiązywania ograniczenia nie może stanowić wyłącznej podstawy określenia, czy naruszona została prawidłowa równowaga pomiędzy interesem publicznym we właściwym prowadzeniu postępowania karnego a interesem osobistym skarżącego w postaci prawa do swobodnego poruszania się. Kwestię tę należy rozważyć z uwzględnieniem specyfiki danej sprawy. Ograniczenie może być uzasadnione w danej sprawie wyłącznie w sytuacji, gdy istnieją jasne wskazania, że interes publiczny rzeczywiście przewyższa prawo osoby do swobodnego poruszania się (zob. Hayibeyli przeciwko Azerbejdżanowi, nr 16528/05).

Po pierwsze, należy zauważyć, iż w niniejszej sprawie ograniczenie prawa skarżącego do swobodnego poruszania się polegało na zakazie opuszczania przez niego kraju i zatrzymaniu jego paszportu. A zatem skarżący miał prawo swobodnego poruszania się na terytorium Polski.

Po drugie, skarżący złożył dziewięć wniosków o uchylenie nałożonego na niego ograniczenia, wskazując na pozbawienie go kontaktów z rodziną, trudną sytuację materialną i pogorszenie zdrowia. Wszystkie wnioski zostały załatwione odmownie a zażalenia na odrzucenie wniosków oddalone

Po trzecie, przez cały okres obowiązywania zakazu nie wydano wyroku sądu pierwszej instancji w sprawie skarżącego. Uwzględniając liczbę współoskarżonych oraz liczbę świadków, których należało przesłuchać Trybunał przyznaje, iż sprawa charakteryzowała się pewną złożonością. Jednakże faktyczna i organizacyjna złożoność sprawy nie może stanowić uzasadnienia zastosowania zakazu opuszczania kraju przez cały okres prowadzenia postępowania.

Po czwarte, skarżący jest obywatelem francuskim i przed aresztowaniem w Polsce jego życie toczyło się we Francji. Jego rodzina, w tym troje dzieci, a także przyjaciele i praca, znajdowały się na terytorium Francji. Ponadto we Francji miał prawo korzystania z opieki medycznej. Sytuacji takiej nie może porównywać z ograniczeniem prawa skarżącego do swobodnego poruszania się na terytorium jego własnego kraju. Trybunał przychyla się do twierdzenia adwokata skarżącego, iż ta istotna okoliczność odróżnia niniejszą sprawę od pozostałych spraw wskazanych przez Rząd w jego oświadczeniach.

Trybunał zauważa wreszcie, iż w dniu 27 stycznia 2011 r. środek zapobiegawczy zastosowany wobec skarżącego został uchylony, mimo że postępowanie karne przeciwko skarżącemu nadal się toczyło. W tym samym dniu skarżący wyjechał do Francji. Stawił się na rozprawie w dniu 14 czerwca 2011 r., lecz po uzyskaniu zgody sądu krajowego zdecydował, że nie będzie uczestniczyć w dalszej części rozprawy. Postępowanie toczy się jak widać bez udziału skarżącego.

Uwzględniając powyższe stwierdzenia Trybunał uznaje ograniczenie prawa skarżącego do swobodnego poruszania się przez okres pięciu lat i dwóch miesięcy za nieproporcjonalne, w szczególności zważywszy na fakt, iż zmuszony był przebywać przez cały ten okres w obcym kraju i nie uzyskał zezwolenia na wyjazd nawet na krótki okres czasu. Jednocześnie Trybunał zauważa, iż postępowanie przeciwko skarżącemu toczy się od długiego czasu i nadal nie wydano wyroku sądu pierwszej instancji. Ponadto środek zapobiegawczy zastosowany wobec skarżącego został ostatecznie zniesiony, a po uzyskaniu zgody sądu krajowego postępowanie toczy się bez obecności skarżącego. Z tego względu Trybunał uznaje, iż nie zapewniono właściwej równowagi między potrzebami interesu publicznego a prawami skarżącego. Doszło zatem do naruszenia Artykułu 2 Protokołu nr 4 do Konwencji.

Miażdżyk przeciwko Polsce (Skarga nr 23592/07)

Standard: 4534

Nota źródłowa