Sprawiedliwe rozpatrzenie sprawy

Pojęcie sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy implikuje prawo do postępowania kontradyktoryjnego. Prawo to oznacza, że strony postępowania karnego lub cywilnego muszą z zasady mieć możliwość nie tylko przedstawienia wszelkich dowodów niezbędnych, by skutecznie dochodzić swoich roszczeń, lecz także możliwość zapoznania się z całością przedstawionych dowodów lub złożonych oświadczeń oraz wypowiedzenia się co do tych dowodów i oświadczeń w celu wywarcia wpływu na orzeczenie sądu (zob. przykładowo Lobo Machado przeciwko Portugalii, 20 lutego 1996 r., Reports 1996‑I; Vermeulen przeciwko Belgii, 20 lutego 1996 r., Reports 1996‑I oraz Krčmář i Inni przeciwko Republice Czeskiej, nr 35376/97, 3 marca 2000 r.). Pozycja ta nie ulega zmianie, jeżeli uwagi takie nie mają wpływu na kwestię, o której sąd ma orzekać lub – zdaniem odnośnego sądu – nie prezentują faktów ani argumentów, o których nie było mowy w zaskarżonej decyzji (zob. Kukkonen przeciwko Finlandii, nr 57793/00, § 20, 7 czerwca 2007 r., oraz Sharomov przeciwko Rosji, nr 8927/02, § 44, 15 stycznia 2009 r.). Zatem chociaż Trybunał nie stwierdził naruszenia zasady równości broni, musi jednakże zbadać, czy te same fakty nie stanowiły naruszenia prawa skarżącej do postępowania kontradyktoryjnego.

Trybunał przypomina, że to, czy dany dokument wymaga komentarza strony czy nie, zależy wyłącznie od uznania stron sporu. W grę wchodzi tutaj, szczególnie, zaufanie stron sporu do działania wymiaru sprawiedliwości, oparte między innymi na wiedzy, że miały możliwość wyrażenia swojej opinii na temat każdego dokumentu w aktach sprawy (zob. przykładowo Nideröst-Huber; Beer przeciwko Austrii, nr 30428/96, 6 lutego 2001 r.; F.R. przeciwko Szwajcarii, nr 37292/97, 28 czerwca 2001 r., oraz Pellegrini przeciwko Włochom, nr 30882/96, ETPCz 2001‑VIII). [Strony] są zatem uprawnione, by oczekiwać, że otrzymają możliwość określenia, czy konkretny dokument wymaga ich komentarza (zob. Krčmář i Inni).

JURIČIĆ przeciwko Chorwacji (Skarga nr 58222/09)

Standard: 4517

Nota źródłowa

Trybunał pragnie zauważyć, że prawo do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy gwarantowane przez art. 6 § 1 Konwencji obejmuje prawo stron do wysłuchania celem złożenia wszelkich uwag, które uważają za istotne dla ich sprawy. Tak więc na prawo to powołać może się każdy, kto uważa, że ingerencja w korzystanie z jednego z jego praw obywatelskich jest niezgodna z prawem oraz kto podnosi, że nie miał możliwości wniesienia takiej skargi na rozprawie przed sądem spełniającym wymagania określone w art. 6 § 1 (zob. sprawę Cañete de Goñi przeciwko Hiszpanii, skarga nr 55782/00, ETPC 2002-VIII, z dalszymi odniesieniami).

Innym elementem szerszego pojęcia „sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy” w rozumieniu tego przepisu jest zasada równości stron, która wymaga „sprawiedliwej równowagi” między stronami: każdej ze stron musi być przyznana rozsądna możliwość przedstawienia swojej sprawy na warunkach, które nie stawiają jej w znacznie niekorzystnej sytuacji względem jej przeciwnika lub przeciwników (zob. m.in. sprawę Gorraiz Lizarraga i Inni przeciwko Hiszpanii, skarga nr 62543/00, ETPC 2004-III). Obejmuje to umożliwienie stronom zgłaszania uwag do wszystkich wniesionych obserwacji, nawet tych przedstawionych przez niezależnego członka krajowej służby prawnej, aby wpłynąć na decyzję sądu (zob. np. sprawę J.J. przeciwko Holandii, 27 marca 1998 r., Zbiór Orzeczeń 1998-II, oraz sprawę Quadrelli przeciwko Włochom, skarga nr 28168/95, 11 stycznia 2000 r.).

Trybunał wreszcie przypomina, że podobnie jak w przypadku pozostałych przepisów merytorycznych Konwencji, zamiarem art. 6 § 1 jest zagwarantowanie praw, które nie są teoretyczne lub iluzoryczne, zaś praktyczne i skuteczne (zob. sprawę Artico przeciwko Włochom, 13 maja 1980 r., Seria A nr 37). Jest to szczególnie istotne w odniesieniu do art. 6 § 1, w obliczu istotnego znaczenia, jakie dla funkcjonowania społeczeństwa demokratycznego ma prawo do rzetelnego procesu (zob. Książe Hans-Adam II Liechtenstein przeciwko Niemcom [Wielka Izba], skarga nr 42527/98, ETPC 2001-VIII). Należy mieć także na uwadze, że utrudnienie korzystania z tego prawa może naruszać postanowienia Konwencji w ten sam sposób, co przeszkoda natury prawnej (zob. sprawę Airey przeciwko Irlandii, 9 października 1979 r., Seria A nr 32).

Trybunał przypomina także, że art. 6 § 1 nie zmusza Układających się Państw do ustanowienia sądów apelacyjnych lub kasacyjnych. Jednakże w przypadku, gdy takie sądy istnieją, postępowania przed nimi muszą spełniać gwarancje art. 6, na przykład poprzez zagwarantowanie stronom postępowania skutecznego prawa dostępu do sądów w celu ustalenia ich praw i obowiązków obywatelskich (zob. sprawę Levages Prestations Services przeciwko Francji, 23 października 1996 r., Zbiór Orzeczeń 1996-V, oraz sprawę Annoni di Gussola i Inni przeciwko Francji, skargi nr 31819/96 i 33293/96, ETPC 2000-XI).

Trybunał wielokrotnie stwierdzał, że zasady proceduralne mają na celu zapewnienie właściwego wymierzania sprawiedliwości oraz zgodność z zasadą pewności prawa oraz że strony postępowania mogą oczekiwać, iż zasady te zostaną zastosowane (zob. m.in. sprawę Cañete de Goñi,op. cit., § 36, sprawę Gorou przeciwko Grecji (nr 3), skarga nr 21845, 22 czerwca 2006 r., oraz sprawę Miholapa przeciwko Łotwie, skarga nr 61655/00, § 24, 31 maja 2007 r.). Zasada ta ma zastosowanie zarówno do stron postępowania, jak również do sądów krajowych.

Andrejeva przeciwko Łotwie (Skarga nr 55707/00)

Standard: 4516

Nota źródłowa