Publiczny charakter rozpraw sądowych

Publiczny charakter postępowania przed organami sądowymi, o którym mowa w art. 6 ust. 1, chroni strony sporu przed wymierzaniem sprawiedliwości w tajemnicy, bez kontroli publicznej; jest także jednym ze środków utrzymywania zaufania do sądów wyższej i niższej instancji. Prowadząc do tego, że wymiar sprawiedliwości jest widoczny, jawność przyczynia się do osiągnięcia celu art. 6 ust. 1, czyli rzetelnego procesu, którego gwarancja stanowi jedną z podstawowych zasad każdego społeczeństwa demokratycznego w rozumieniu Konwencji (zob. przykładowo Axen przeciwko Niemcom, 8 grudnia 1983 r., Seria A nr 72; Pretto i Inni przeciwko Włochom, 8 grudnia 1983, Seria A nr 71 oraz Martinie przeciwko Francji [WI], nr 58675/00, ETPCz 2006‑...).

W dalszej kolejności Trybunał przypomina, że ogólnie rzecz biorąc prawo do publicznego rozpatrzenia sprawy obejmuje prawo do postępowania ustnego (rozprawy) (zob. przykładowo Fischer przeciwko Austrii, 26 kwietnia 1995 r., § 44, Seria A nr 312 oraz Döry).

Trybunał przypomina, że obowiązek przeprowadzenia rozprawy nie ma charakteru bezwzględnego. Przykładowo istnieje możliwość zrezygnowania z rozprawy, jeżeli strona jednoznacznie zrzeka się swego prawa do takiej rozprawy i brak kwestii interesu publicznego, ze względu na które rozprawa byłaby niezbędna. Zrzeczenia się można dokonać w sposób wyraźny lub dorozumiany, w tym drugim przypadku przykładowo poprzez wstrzymanie się od złożenia lub podtrzymania wniosku o przeprowadzenie rozprawy (zob. przykładowo Döry; Lundevall przeciwko Szwecji, nr 38629/97, 12 listopada 2002 r.; Håkansson i Sturesson przeciwko Szwecji, 21 lutego 1990 r., Seria A nr 171-A, oraz Schuler-Zgraggen przeciwko Szwajcarii, 24 czerwca 1993 r., Seria A nr 263, § 58).

Ustalenie, czy brak rozprawy przed sądem drugiej lub trzeciej instancji może być uzasadniony, uzależnione jest od szczególnych cech danego postępowania. Ponadto uwzględnić należy całość postępowania w krajowym porządku prawnym oraz rolę, jaką odgrywają w nim takie sądy. W przypadku, gdy postępowanie przed sądami wyższej instancji dotyczy jedynie kwestii prawnych, w odróżnieniu od kwestii faktycznych, jawna rozprawa nie jest zazwyczaj wymagana, pod warunkiem, że rozprawa taka odbyła się lub zrzeczono się jej w pierwszej instancji (zob. między innymi, Ekbatani przeciwko Szwecji, 26 maja 1988 r., Seria A nr 134; Hermi przeciwko Włochom [WI], nr 18114/02, §§ 60-61, ETPCz 2006‑XII, oraz Döry).

JURIČIĆ przeciwko Chorwacji (Skarga nr 58222/09)

Standard: 7516

Nota źródłowa

Trybunał przypomina, że fundamentalną zasadą zawartą w Artykule 6 ust. 1 jest wymóg publicznego charakteru rozpraw sądowych. Jawność rozprawy chroni strony sporu przed wymiarem sprawiedliwości realizowanym bez kontroli społecznej; stanowi ona również jeden ze środków, przy pomocy którego można utrzymywać zaufanie społeczeństwa do sądów. Zapewniając wymiarowi sprawiedliwości przejrzystość, publiczny charakter rozprawy przyczynia się do osiągnięcia celów Artykułu 6 ust. 1, a mianowicie sprawiedliwego procesu, którego gwarancja stanowi jedną z zasad demokratycznego społeczeństwa (patrz między innymi Stefanelli przeciwko San-Marino, nr 35396/97, ECHR 2000-II, oraz Olujić przeciwko Chorwacji, nr 22330/05, 5 lutego 2009).

Artykuł 6 ust. 1 nie zabrania sądom decydowania, w świetle szczególnych cech przedłożonej im do rozpatrzenia sprawy, o odstąpieniu od tej zasady: zgodnie z dosłownym brzmieniem tego przepisu, "prasa i publiczność mogą być wyłączone z całości lub części rozprawy sądowej ze względów obyczajowych, z uwagi na porządek publiczny lub bezpieczeństwo państwowe w społeczeństwie demokratycznym, gdy wymaga tego dobro małoletnich lub gdy służy to ochronie życia prywatnego stron albo też w okolicznościach szczególnych, w granicach uznanych przez sąd za bezwzględnie konieczne, kiedy jawność mogłaby przynieść szkodę interesom wymiaru sprawiedliwości"; prowadzenie rozprawy w trybie niejawnym, zarówno w całości jak i w części, musi być bezwzględnie uzasadnione okolicznościami danej sprawy (patrz Diennet przeciwko Francji, 26 września 1995 roku, Seria A nr 325-A, oraz Martinie przeciwko Francji [GC], nr 58675/00, ECHR 2006-...).

Trybunał uznał, że sam fakt pojawienia się w aktach sprawy informacji niejawnych nie implikuje automatycznie konieczności zamykania rozprawy dla publiczności – bez zniesienia otwartości rozprawy mocą innych względów interesu społecznego (patrz sprawa Belashev przeciwko Rosji, nr 28617/03, 4 grudnia 2008 roku). Jednakże w przedmiotowej sprawie Trybunał stwierdza, że wyłączenie jawności było konieczne ze względu na niejawny charakter dowodów oraz ważny interes państwa w postaci ścigania przestępstw narkotykowych. Wyłączenie jawności było również uzasadnione koniecznością zachowania w tajemnicy metod dochodzeniowych zastosowanych przez policję w sprawie skarżących oraz odebrania dowodów od funkcjonariuszy policji realizujących tajne operacje. Ponadto, wyłączenie jawności musi być widziane w kontekście faktu, że żaden z dowodów nie został ukryty przed obroną oraz stwierdzenia Trybunału, że wymóg sprawiedliwego procesu nie został naruszony. Trybunał zauważa również, że obrońcy skarżących nie zgłaszali zastrzeżeń co do wyłączenia jawności rozprawy. Musi to być postrzegane jako ważny wzgląd (patrz Boyle i Ford przeciwko Zjednoczonemu Królestwu (dec.), nr 29949/07 oraz 33213/07, 22 czerwca 2010 roku).

Mając powyższe na uwadze, Trybunał stwierdza, że wyłączenie jawności w niniejszej sprawie może zostać uznane za bezwzględnie konieczne.

Welke i Białek przeciwko Polsce (Skarga nr 15924/05)

Standard: 7517

Nota źródłowa