Sąd dostępny - terminy zawite i przedawnienia
Prawo do sądu dostępnego Terminy zawite
Trybunał przypomina, że zgodnie z jego orzecznictwem prawo dostępu do sądu nie ma charakteru absolutnego i może podlegać pewnym ograniczeniom; są one dopuszczalne w sposób dorozumiany, jako że wymaga ono z samej swojej natury uregulowania przez państwo, które dysponuje w tym względzie pewnym marginesem oceny (García Manibardo przeciwko Hiszpanii, nr 38695/97, ETPCz 2000‑II). Tym niemniej, ograniczenia te nie powinny umniejszać lub ograniczać prawa dostępu jednostki do sądu w sposób lub w zakresie powodującym, że sama istota tego prawa zostaje naruszona (Stanev przeciwko Bułgarii [Wielka Izba], nr 36760/06, § 230, ETPCz 2012). Trybunał przypomina ponadto, że nałożone ograniczenie nie będzie zgodne z art. 6 § 1, o ile nie dąży do realizacji uprawnionego celu oraz jeżeli nie istnieje rozsądna proporcja pomiędzy zastosowanymi środkami a wyznaczonym do osiągnięcia celem (zob. pośród wielu innych, Pedro Ramos przeciwko Szwajcarii, nr 10111/06, 14 października 2010 roku, Levages Prestations Services przeciwko Francji, 23 października 1996 roku, Zbiór 1996‑V, Stubbings i Inni przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, 22 października 1996, Zbiór 1996‑IV, oraz Stagno przeciwko Belgii, nr 1062/07, 7 lipca 2009 roku).
Jednym z tych uprawnionych ograniczeń są terminy ustawowe: zawity i przedawnienia, które – co Trybunał przypomina – w sprawach o naruszenie nietykalności osoby realizują kilka ważnych celów, a mianowicie, zapewnienie pewności prawa poprzez zakreślenie terminu na wnoszenie powództw, ochronę potencjalnych pozwanych przed skargami wniesionymi po upływie terminu oraz zapobieżenie niesprawiedliwości, do której mogłoby dojść, gdyby sądy musiały wypowiadać się na temat wydarzeń, które zdarzyły się bardzo dawno na podstawie niewiarygodnych dowodów, które i tak będą niepełne z powodu upływu czasu (zob. Stubbings oraz Stagno).
Na zakończenie Trybunał odsyła do wyroku w sprawie Eşim. W tej sprawie skarżący został ranny w 1990 roku podczas konfliktu zbrojnego, a dopiero w 2007 roku lekarze stwierdzili, że w jego głowie znajduje się kula z pistoletu. Sądy krajowe orzekły, że roszczenia oraz powództwo o odszkodowanie uległy przedawnieniu. Trybunał stwierdził naruszenie prawa dostępu do sądu, uznając, że w sprawach o odszkodowanie ofiar naruszeń nietykalności fizycznej mogą one występować do sądu, kiedy były w stanie faktycznie dokonać oceny poniesionej szkody.
W przedmiotowej sprawie, Trybunał zauważa, że niniejszy spór dotyczył skomplikowanego zagadnienia, a mianowicie ustalenia daty rozpoczęcia biegu (dies a quo) terminu zawitego lub przedawnienia wynoszącego 10 lat w prawie szwajcarskim w odniesieniu do [roszczeń złożonych przez] pokrzywdzonych narażonych na działanie azbestu. Zauważając, iż okres, w którym pojawiają się objawy choroby w przypadku chorób spowodowanych ekspozycją na azbest, może trwać nawet kilka dekad, Trybunał zauważa, iż maksymalny okres przedawnienia wynoszący 10 lat – który zgodnie z obowiązującym prawem szwajcarskim oraz orzecznictwem Sądu Federalnego rozpoczął się w chwili kontaktu z pyłem azbestowym – upłynąłby w każdych okolicznościach. W takiej sytuacji jakiekolwiek roszczenia odszkodowawcze będą a priori skazane na niepowodzenie jako wygasłe lub przedawnione jeszcze zanim potencjalne ofiary mogłyby się obiektywnie dowiedzieć o przysługujących im prawach.
Choć Trybunał jest przekonany, że zastosowane przepisy dotyczące wygaśnięcia z powodu upływu terminu zawitego lub przedawnienia realizują uprawniony cel, to znaczy w szczególności zasadę pewności prawa, zastanawia się jednak nad proporcjonalnością ich zastosowania w przedmiotowej sprawie. Trybunał przyznaje, tak jak podnosiły skarżące, że zastosowanie tych przepisów w sposób systemowy wobec osób cierpiących na choroby, takie jak choroby nabyte przez kontakt z azbestem, które są diagnozowane po wielu latach od czasu wystąpienia wydarzenia chorobotwórczego, może pozbawić zainteresowane osoby możliwości dochodzenia roszczeń na drodze sądowej.
Trybunał uznaje, że w sytuacjach, w których zostało naukowo udowodnione, że nie jest możliwe, by osoba miała świadomość, że cierpi na dane schorzenie, okoliczność ta powinna być wzięta pod uwagę przy obliczaniu terminu zawitego lub terminu przedawnienia. A zatem, z uwagi na szczególne okoliczności niniejszej sprawy Trybunał uznaje, że zastosowanie terminów zawitego lub przedawnienia ograniczyło dostęp do sądu do tego stopnia, że została naruszona sama istota prawa skarżących w tym zakresie. Tym samym doszło do naruszenia art. 6 § 1 Konwencji. (zob. mutatis mutandis, Stagno, wyż. cyt., z cytowanymi odniesieniami).
Moor i inni przeciwko SZWAJCARII (Sprawy nr 52067/10 i 41072/11)
Standard: 7560
Trybunał rozpatrywał sprawy, w których skarżący podnosili zarzuty, że stosowanie przepisów krajowych dotyczących przedawnienia odpowiedzialności karnej skutkowało naruszeniem ich prawa dostępu do sądu. W sprawie Stubbings i Inni przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, Trybunał zajmował się okresami przedawnienia na podstawie Artykułu 6 Konwencji. Trybunał uznał wówczas, że nieprzekraczalny termin sześciu lat od dnia ukończenia przez skarżących osiemnastu lat na wniesienie powództwa obejmującego zarzuty wykorzystywania seksualnego w dzieciństwie nie narusza samej istoty prawa dostępu skarżących do sądu. Trybunał stwierdził, że okresy przedawnienia stosowane w sprawach o uszkodzenie ciała są wspólną cechą krajowych systemów prawnych Umawiających się Państw. Służą one kilku ważnym celom, a mianowicie zapewniają pewność i nieodwołalność prawną, chronią potencjalnych pozwanych przed trudnymi do zakwestionowania zadawnionymi roszczeniami, a także zapobiegają niesprawiedliwości, jaka mogłaby się pojawić w przypadku, gdyby sądy były zobowiązane orzekać w przedmiocie zdarzeń zaistniałych w odległej przeszłości, na podstawie dowodów, które z powodu upływu czasu mogły stać się niewiarygodne i niekompletne.
Żebrowski przeciwko Polsce (Skarga nr 34736/06)
Standard: 4478