Zdolność sądowa i reprezentacja w sprawach o roszczenia funkcjonariuszy Służby Więziennej
Zdolność sądowa i procesowa pracodawcy w sprawach z zakresu prawa pracy (art. 460 § 1 k.p.c.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Zgodnie z art. 268 w zw. z art. 217 ust. 2 ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej, sprawy ze stosunku służbowego określone w art. 217 ust. 2, prowadzone na podstawie ustawy, o której mowa w art. 273 (tj. poprzednio obowiązującej ustawy z dnia 26 kwietnia 1996 r. o Służbie Więziennej), wszczęte i niezakończone przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy są prowadzone na podstawie niniejszej ustawy. W ust. 2 cytowanego artykułu wskazano, że postępowania dotyczące decyzji w sprawach lokalu mieszkalnego, przyznania pomocy finansowej na uzyskanie lokalu mieszkalnego, przyznania równoważnika pieniężnego z tytułu braku mieszkania albo równoważnika pieniężnego za remont zajmowanego lokalu mieszkalnego, wydanych na podstawie ustawy, o której mowa w art. 273, wszczęte i niezakończone decyzją ostateczną do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy są prowadzone na podstawie przepisów niniejszej ustawy.
Sprawa będąca przedmiotem niniejszego postępowania należy do spraw, o których mowa w art. 217 ust. 2 ustawy o Służbie Więziennej. Cytowany przepis stanowi, iż przez sprawy ze stosunku służbowego należy rozumieć: nawiązanie stosunku służbowego, powoływanie oraz mianowanie funkcjonariuszy na stanowiska służbowe, przenoszenie, odwoływanie i zwalnianie ze stanowisk służbowych, nadawanie stopni Służby Więziennej, zawieszanie w czynnościach służbowych, zwalnianie ze służby, stwierdzanie wygaśnięcia stosunku służbowego, ustalanie uposażenia, przyznawanie świadczeń pieniężnych oraz inne konieczne czynności związane z powstaniem, zmianą, ustaniem stosunku służbowego oraz realizacją wynikających z treści tego stosunku służbowego uprawnień i obowiązków funkcjonariuszy.
Powyższa kwalifikacja sprawy będącej przedmiotem niniejszego postępowania jako sprawa, o której mowa w art. 217 ust. 2 ustawy o Służbie Więziennej przesądza nie tylko o stosowaniu do roszczenia strony powodowej znowelizowanej ustawy o Służbie Więziennej, tj. ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r., ale też o właściwości sądu pracy w niniejszym postępowaniu. Strona pozwana słusznie powołała się na art. 220 ustawy o Służbie Więziennej, w myśl którego spory o roszczenia ze stosunku służbowego funkcjonariuszy w sprawach niewymienionych w art. 218 ust. 1 i art. 219 ust. 1 i 2 rozpatruje sąd właściwy w sprawach z zakresu prawa pracy.
Spór o zwrot przyznanej pomocy finansowej na uzyskanie lokalu mieszkalnego dotyczy realizacji uprawnień wynikających z treści stosunku służbowego i nie należy do spraw wymienionych w art. 218 ust. 1 oraz art. 219 ust. 1 i 2 ustawy o Służbie Więziennej (tak Wojewódzki Sąd Administracyjny w S. w postanowieniu z dnia 30 maja 2011 r., sygn. akt II SA/Sz 213/11, Legalis ; Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. w postanowieniu z dnia 12 kwietnia 2011 r., sygn. akt II SA/Wa 168/11, Legalis ).
W myśl art. 186 ust. 1 ustawy o Służbie Więziennej pomoc finansowa podlega zwrotowi w przypadku zwolnienia funkcjonariusza ze służby przed upływem 15 lat służby w Służbie Więziennej, z wyjątkiem funkcjonariusza, który przed upływem tego okresu nabył prawo do renty inwalidzkiej Służby Więziennej.
Przepis art. 226 ust. (...) ustawy o Służbie Więziennej stanowi, że roszczenia z tytułu prawa do uposażenia i innych świadczeń oraz należności pieniężnych ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. W ocenie Sądu, mimo iż brzmienie przepisu budzi pewne wątpliwości co do zakresu jego stosowania, ostatecznie uznać należało, że przepis ten obejmuje swoją dyspozycją również roszczenia strony powodowej wobec funkcjonariuszy, w tym roszczenie o zwrot przyznanej i wypłaconej powódce pomocy finansowej na uzyskanie lokalu mieszkalnego. Ustęp 1 cytowanego przepisu nie ogranicza bowiem zakresu jego zastosowania wyłącznie do roszczeń funkcjonariusza względem zakładu karnego, a kwota należna jednostce z tytułu zwrotu pomocy finansowej niewątpliwie należy do „innych świadczeń i należności pieniężnych”.
Do powyższej konstatacji Sąd doszedł po zważeniu, że funkcjonariusze Służby Więziennej pozostają nie w stosunku pracy, lecz w administracyjnoprawnych stosunkach służby, które wiążą ich z państwem. Tym samym sprawy o roszczenia za stosunku służbowego funkcjonariuszy nie są sprawami ze stosunku pracy, tylko innymi sprawami, do których z mocy odrębnych przepisów stosuje się przepisy prawa pracy (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 czerwca 2009 r., sygn. akt I PK 226/08, Legalis). Z uwagi na powyższe, wątpliwości budzi możliwość stosowania, bez wyraźnego odwołania się w ustawie o Służbie Więziennej do odpowiedniego stosowania przepisów Kodeksu pracy, m.in. art. 291 k.p., regulującego terminy przedawnienia roszczeń. Ponadto, cytowany przepis wskazuje wprost, że z upływem trzech lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne, przedawnieniu ulegają roszczenia ze stosunku pracy, w którym funkcjonariusze nie pozostają.
Niezasadnym byłoby uznanie, że art. 226 ustawy o Służbie Więziennej ma zastosowanie wyłącznie do roszczeń funkcjonariusza, nie zaś do roszczeń zakładu karnego, i stosowanie do roszczeń zakładu karnego przepisów ogólnych o przedawnieniu. Przyjęcie takiej koncepcji prowadziłoby do rażącej dysproporcji, gdyż roszczenia funkcjonariusza ulegałyby przedawnieniu po upływie 3 lat od daty wymagalności roszczenia, zaś roszczenia zakładu karnego – po upływie 10 lat od dnia wymagalności roszczenia (art. 118 k.c.).
Wyrok SR dla Wrocławia – Śródmieścia z dnia 29 marca 2017 r., X P 711/16
Standard: 9864 (pełna treść orzeczenia)
Pomimo, że zakłady karne są jednostkami organizacyjnymi Służby Więziennej, a ich dyrektorzy posiadają niektóre uprawnienia charakterystyczne dla reprezentantów pracodawców nie można przyjąć, że zakład karny jest pracodawcą w rozumieniu art. 3 k.p. Przede wszystkim funkcjonariusz wykonuje swoje obowiązki w oparciu o służbowy stosunek zatrudnienia o charakterze administracyjnoprawnym. Nie jest więc pracownikiem. Zakłady karne, pomimo wyodrębnienia organizacyjnego, nie mają samodzielności finansowej. Dyrektor zakładu karnego nie ma więc pełnej samodzielności w zakresie kształtowania stosunku służbowego funkcjonariuszy. Na tej podstawie należy uznać, że w takich sprawach zdolność sądowa przysługuje, zgodnie z art. 67 § 2 k.p.c., Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez organ jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie lub organ jednostki nadrzędnej.
Postanowienie SN z dnia 14 stycznia 2014 r., II PK 98/13
Standard: 57719 (pełna treść orzeczenia)
Zakład karny pomimo, iż jest jednostką organizacyjną Służby Więziennej, a jej dyrektorzy posiadają uprawnienia charakterystyczne dla pracodawców to jednak okoliczności wynikające z administracyjnego stosunku służbowego funkcjonariuszy, brak samodzielności finansowej jak i przynależność szeregu uprawnień z zakresu stosunku służbowego do Dyrektora Generalnego Służby Więziennej powodują, że dyrektor zakładu karnego nie ma pełnej samodzielności w zakresie kształtowania stosunku służbowego, a sam Zakład samodzielnej zdolności procesowej. A to z kolei powoduje, iż zdolność sądowa przysługuje Skarbowi Państwa ze skutkami w zakresie zastosowania art. 67 § 2 k.p.c.
konsekwencją wymogu kierowania roszczeń wobec pozwanego Skarbu Państwa państwowej jednostki organizacyjnej jaką niewątpliwie jest Zakład Karny jest stosowanie także zdania drugiego art. 67 § 2 k.p.c. określającego zastępstwo Skarbu Państwa przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa w zakresie określonym odrębną ustawą tj. ustawą z dnia 8 lipca 2005 roku o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa w brzmieniu nadanym przez nowelizację tej ustawy dokonaną ustawą z dnia 19 marca 2009 roku obowiązującą od 12 czerwca 2009 roku. Przepisy podanej ustawy wraz z jej nowelizacją stanowią o obligatoryjnym zastępstwie Skarbu Państwa przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa między innymi w sprawach, w których Skarb Państwa jest lub powinien być stroną spraw rozpoznawanych w pierwszej instancji przez Sąd Okręgowy (art. 4 ust. 2 w związku z art. 8 ust. 1 pkt 1 cytowanej ustawy). Należy w tym miejscu zauważyć, iż przepisy podanej ustawy nie zawierają żadnych wyłączeń przedmiotowych ustalonego obligatoryjnego zastępstwa Skarbu Państwa.
Powyższe musi oznaczać, iż także sprawy o roszczenia niemajątkowe w tym i pracownicze lub takie do których stosuje się przepisy prawa pracy skierowane wobec Skarbu Państwa należą do wspomnianej kategorii obligatoryjnego zastępstwa. Brak jakiegokolwiek dowodu potwierdzającego udział Prokuratorii Generalnej w przedmiotowej sprawie bezpośrednio bądź w trybie art. 8b ustawy musi skutkować uznaniem zasadności zarzutu nieważności postępowania toczącego się przed Sądem Okręgowym ze względu na brak właściwej reprezentacji pozwanego Skarbu Państwa tj. z mocy art. 379 pkt 2 k.p.c.(przy uwzględnieniu i pełnej akceptacji stanowiska orzeczniczego wyrażonego w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2013 r., IV CSK 403/12).
Wyrok SA w Rzeszowie z dnia 7 stycznia 2014 r., III APa 15/13
Standard: 56876 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 56877 (pełna treść orzeczenia)