Ratio legis uregulowania z art. 444 k.p.c.

Sformułowanie, że "małżonek może dochodzić roszczeń alimentacyjnych", nie przemawia za poglądem, iż roszczenia te małżonek pozwany powinien realizować w drodze powództwa wzajemnego.

Założeniem Kodeksu rodzinnego, jak również poprzednio obowiązującego Prawa małżeńskiego, jest rozpoznanie i uregulowanie w procesie rozwodowym, w jednym postępowaniu, spraw dotyczących małżonków oraz kwestii związanych z wychowaniem i utrzymywaniem ich dzieci. Do tych spraw należy między innymi sprawa alimentowania dzieci, jak również sprawa ewentualnej alimentacji jednego małżonka przez drugiego. Zauważyć jednak należy, że postępowanie alimentacyjne nie jest postępowaniem w sprawach małżeńskich.

Bez szczególnego zatem przepisu ustawy małżonek nie mógłby roszczeń tych w ogóle podnosić w procesie. 

Charakter instytucji powództwa wzajemnego i warunki jego dopuszczalności przewidziane w k.p.c. przeczą poglądowi, by żądanie małżonka-pozwanego w sprawie o unieważnienie małżeństwa lub o rozwód przyznania mu od drugiego małżonka alimentów mogło być dochodzone tylko w drodze powództwa wzajemnego.

Powództwo wzajemne posiada samoistny charakter, mimo połączenia go z powództwem głównym do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia. Tymczasem żądanie małżonka przyznania mu alimentów, zgłoszone w procesie o unieważnienie małżeństwa lub o rozwód, oparte jest w całości na podstawie warunkowej: na wypadek unieważnienia małżeństwa lub rozwodu, a więc takiego samoistnego charakteru nie posiada. Warunkiem dopuszczalności powództwa wzajemnego jest związek z powództwem głównym. Związek między obu roszczeniami zachodzi wówczas, gdy roszczenie wzajemne dotyczy tego samego przedmiotu co roszczenie główne lub gdy okoliczności faktyczne, tworzące uzasadnienie tych roszczeń, są wspólne. Tymczasem w omawianej kwestii brak powiązania obustronnych roszczeń. 

Uchwała SN z dnia 27 lutego 1957 r., 1 CO 45/57

Standard: 56651 (pełna treść orzeczenia)