Poszanowanie życia rodzinnego w świetle konwencji i orzecznictwa ETPCz
Podstawy prawne i faktyczne odmowy wydania bezprawnie uprowadzonego dziecka
Zasadniczym przedmiotem artykułu 8 Konwencji jest ochrona jednostki przed uznaniowym działaniem władz publicznych; przepis ten zawiera ponadto pozytywne zobowiązania do skutecznej „ochrony” życia rodzinnego. W obu zakresach należy mieć na względzie zachowanie właściwej równowagi pomiędzy konkurencyjnym interesem jednostki a interesem ogółu; poza tym w obu z nich Państwo dysponuje określonym marginesem uznania (Ignaccolo-Zenide p. Rumunii, nr 31679/96, ETPCz 2000-I).
W odniesieniu do obowiązku Państwa w zakresie podejmowania pozytywnych działań, Trybunał wielokrotnie stwierdzał, że artykuł 8 zawiera w sobie prawo jednego z rodziców do podjęcia środków zmierzających do ponownego połączenia się z dzieckiem oraz zobowiązanie władz krajowych do ułatwienia mu takiego powrotu (zob., np. wyż cyt. Ignaccolo-Zenide p. Rumunii; Nuutinen p. Finladii nr 32842/96, ETPCz 2000-VIII, oraz Iglesias Gil i A.U.I. p. Hiszpanii, nr 56673/00, ETPCz 2003‑V).
Pozytywne zobowiązania nałożone na umawiające się Strony przez artykuł 8 Konwencji w kwestii połączenia jednego z rodziców z dzieckiem winny być interpretowane w świetle przepisów Konwencji dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę z 25 października 1980 roku („Konwencja haska”).
Należy przypomnieć, że w tego typu sprawach stosowność środka jest oceniana przez pryzmat szybkości jego zastosowania. W istocie, postępowanie związane z przyznaniem władzy rodzicielskiej oraz prawa do kontaktów z dzieckiem, w tym wykonanie postanowienia w tym zakresie wymagają niezwłocznego działania, gdyż upływ czasu może mieć nieodwracalne skutki dla relacji między dzieckiem a nie mieszkającym z nim rodzicem (Costreie p. Rumunii, nr 31703/05, dn.13 października 2009 r.). Skuteczna ochrona życia rodzinnego wymaga bowiem, żeby przyszłe związki rodzica i dziecka opierały się na zespole istotnych czynników, a nie na prostym upływie czasu (W. p. Wielkiej Brytanii, dn. 8 lipca 1987 r. seria A nr 121). Dlatego też w zakresie artykułu 8 Trybunał musi mieć na względzie sposób i czas trwania procesu decyzyjnego (Carlson p. Szwajcarii, nr 49492/06, dn. 6 listopada 2008 r.).
Konwencja haska przewiduje zresztą cały zespół środków mających na celu zapewnienie niezwłocznego powrotu bezprawnie uprowadzonych lub zatrzymanych dzieci w każdym umawiającym się Państwie. Na mocy artykułu 11 tej Konwencji wymaga się od organów sądowych i administracyjnych podjęcia dynamicznych kroków w celu urzeczywistnienia powrotu dziecka i dlatego każdorazowa przerwa w podejmowaniu wspomnianych działań, trwająca dłużej niż sześć tygodni, może dawać podstawę do możliwości żądania od władz podania uzasadnienia przyczyn zaistniałej zwłoki. (Maire p. Portugalii, nr 48206/99, dn. 26 czerwca 2003r.).
Serghides przeciwko Polsce (Skarga nr 31515/04)
Standard: 4464
Przepisy Konwencji muszą być stosowane zgodnie z zasadami prawa międzynarodowego, w szczególności odnoszącego się do międzynarodowej ochrony praw człowieka. (Streletz, Kessler i Krenz p. Włochom [GC], nr 34044/96, 35532/97 oraz 44801/98, ETPCz 2001‑II, i Al-Adsani p. Zjednoczonemu Królestwu [GC], nr 35763/97, ETPCz 2001-XI). Co do pozytywnych zobowiązań nałożonych na Państwo-Stronę, dotyczących ponownego połączenia rodzica z jego dziećmi i wynikających z artykułu 8 Konwencji, powinny być interpretowane w świetle postanowień Konwencji haskiej dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę z dnia 25 października 1989 r., (Ignaccolo-Zenide) jak również w świetle Konwencji o prawach dziecka z dnia 20 listopada 1989 r.
Postępowanie związane z przyznaniem władzy rodzicielskiej, w tym również wykonanie postanowienia wydanego w tym względzie wymaga niezwłocznego działania, gdyż upływ czasu może spowodować nieodwracalne skutki w relacjach między dzieckiem a rodzicem, który z nim nie mieszka. Konwencja haska przewiduje cały zespół środków mających na celu zapewnienie niezwłoczny powrót bezprawnie uprowadzonych lub zatrzymanych dzieci w każdym umawiającym się Państwie. Na mocy artykułu 11 tej Konwencji władze sądowe lub administracyjne powinny podejmować niezwłoczne działania w celu powrotu dziecka, a przerwa w podejmowaniu działań przekraczająca sześć tygodni może dać podstawę do żądania przedstawienia powodów zwłoki.
Trybunał przyznaje, że powodem utrudnień w tej sprawie było głównie zachowanie matki. Podkreśla on jednak, że w takim wypadku, do właściwych władz należy podjęcie odpowiednich kroków mających na celu użycia sankcji wobec matki za brak współpracy. O ile użycie środków przymusu wobec dzieci nie jest pożądane w takich delikatnych kwestiach, to nie można wykluczyć użycia sankcji w sytuacji niezgodnego z prawem zachowania się rodzica, z którym dziecko zamieszkuje. Nawet, jeśli krajowy porządek prawny nie umożliwia zastosowania skutecznych sankcji, to Trybunał uważa, że każde umawiające się Państwo powinno ustanowić stosowny i wystarczający zasób przepisów prawnych, aby móc zapewnić poszanowanie pozytywnego obowiązku, jaki na nim ciąży na mocy artykułu 8 Konwencji, oraz na mocy innych instrumentów prawa międzynarodowego, które zostały przez to Państwo ratyfikowane. (Maire p. Portugalii , nr 48206/99, ETPCz 2003-VII).
W przedmiotowej sprawie, pomimo tego, że na przestrzeni siedmiu lat wszczęto trzy postępowania karne, to żadne z nich nie dało podstawy do wymierzenia jakiejkolwiek kary, gdyż, bądź wewnętrzne prawo nie zakładało, że przedmiotowy czyn jest przestępstwem, lub organy ścigania uznawały, że szkodliwość społeczna tego czynu jest znikoma. Trybunał nie odnotowuje również, podjęcia próby zastosowania jakiegokolwiek środka przymusu w postępowaniu egzekucyjnym.
Z uwagi na powyższe Trybunał stwierdza, iż władze polskie zaniechały podjęcia stosownych i skutecznych starań w celu wykonania przysługującego skarżącemu prawa do zwrotu jego dziecka, a tym samym naruszyły jego prawo do poszanowania życia rodzinnego, wynikające z art. 8. W efekcie nastąpiło naruszenie art. 8 Konwencji.
Stochlak przeciwko Polsce (Skarga nr 38273/02)
Standard: 4465