Poszanowanie mienia - zasada sprawiedliwej równowagi

Ingerencja w spokojne korzystanie z mienia musi nie tylko, za­równo w sferze faktów, jak i zasad, dążyć do zrealizowania „uzasadnionego celu” i „powszechnego interesu”. Ponadto, musi istnieć rozsądny stosunek proporcjonalności pomiędzy zastosowanymi środkami a celem, który ma być osiągnięty za pomocą wszelkich środków zastosowanych przez państwo, włą­czając w to działania zmierzające do regulowania korzystania z własności in­dywidualnej. Wymóg ten wyrażony jest poprzez sformułowanie „sprawiedli­wej równowagi”, która musi być nakreślona pomiędzy wymaganiami interesu społeczności i potrzebą ochrony podstawowych praw jednostki.

Dążenie do osiągnięcia tej równowagi jest odzwierciedlone w strukturze art. 1 Protokołu nr 1 jako całości. W każdej sprawie dotyczącej domniemane­go naruszenia tego artykułu Trybunał musi więc ocenić, czy w wyniku inge­rencji państwa osoba dotknięta musiała ponieść niewspółmierny lub nadmier­ny ciężar (zob. James i inni, cytowany powyżej, s. 27; Mellacher i inni, cytowany powyżej, s. 34 oraz Spadea i Scalabrino przeciwko Włochom, wyrok z 28 września 1995 r., Seria A nr 315-B, s. 26).

Badając, czy zachowano wymogi art. 1 Protokołu nr 1, Trybunał musi dokonać całościowej oceny różnych wchodzących w grę interesów, biorąc przy tym pod uwagę, że Konwencja powstała w zamiarze chronienia praw „rzeczy­wistych i skutecznych”. Musi on patrzeć nie tylko na przejawy, lecz także badać realia sytuacji będącej przedmiotem skargi. W sprawie dotyczącej działania roz­ległych przepisów o mieszkalnictwie, ocena musi uwzględniać nie tylko warun­ki ograniczenia czynszu otrzymywanego przez indywidualnych właścicieli i za­kres ingerencji państwa w swobodę zawierania i kształtowania umów na rynku najmu, ale także istnienie proceduralnych gwarancji zapewniających, że dzia­łania tego systemu i jego wpływ na prawa właścicieli nieruchomości nie są ani arbitralne, ani niemożliwe do przewidzenia. Niepewność – legislacyjna, admi­nistracyjna, czy też wynikająca z praktyk stosowanych przez władze – jest oko­licznością, którą należy wziąć pod uwagę przy ocenie postępowania państwa.

Istotnie, tam gdzie w grę wchodzi kwestia interesu powszechnego władze pu­bliczne obowiązane są do działania w stosownym czasie, w sposób właściwy i spójny (zob. Immobiliare Saffi oraz Broniowski)

Hutten-Czapska przeciwko Polsce (Skarga nr 35014/97)

Standard: 4434

Nota źródłowa

Zarówno ingerencja w spokojne korzystanie z mienia, jak i powstrzymanie się od działania muszą zachować stosowną równowagę pomiędzy wymaganiami ogólnego interesu społeczności i potrzebą ochrony fundamentalnych praw jednostki (zob. m.in. wyrok Sporrong i Lönnroth cytowany powyżej str. 26).

Dążenie do osiągnięcia tej równowagi jest odzwierciedlone w strukturze art. 1 Protokołu nr 1 jako całości. Przede wszystkim, musi istnieć rozsądny stosunek proporcjonalności pomiędzy środkami zastosowanymi przez państwo, a w tym środkami pozbawiającymi osobę własności, a celem, który ma być osiągnięty za ich pomocą. W każdej sprawie dotyczącej naruszenia tego artykułu Trybunał musi zatem ustalić, czy z powodu działania lub braku działania ze strony państwa osoba zainteresowana musiała ponieść nieproporcjonalny i nadmierny ciężar (zob. cytowane powyżej wyroki Sporrong i Lönnroth oraz Former King of Greece i Inni).

Badając czy zachowano wymogi art. 1 Protokołu nr 1, Trybunał musi dokonać całościowej oceny różnych wchodzących w grę interesów, biorąc przy tym pod uwagę, że Konwencja powstała w zamiarze chronienia praw „rzeczywistych i skutecznych”. Musi on patrzeć nie tylko na przejawy, lecz także badać realia sytuacji będącej przedmiotem skargi. Ocena ta może obejmować nie tylko warunki przyznania odszkodowania – jeżeli sytuacja jest zbliżona do odebrania własności – ale także postępowanie stron, a w tym środki zastosowane przez państwo oraz ich realizację. W tym kontekście należy podkreślić, że niepewność – legislacyjna, administracyjna, czy też wynikająca z praktyk stosowanych przez władze – jest okolicznością, którą należy wziąć pod uwagę przy ocenie postępowania państwa.

Istotnie, tam gdzie w grę wchodzi kwestia interesu ogólnego władze publiczne obowiązane są do działania w stosownym czasie, w sposób właściwy i spójny (zob. wyrok Vasilescu przeciwko Rumunii z 22 maja 1998 r. Reports of Judgments and Decisions 1998-II, str. 1078; Beyeler; Sovtransavto Holding).

Broniewski przeciwko Polsce (Skarga nr 31443/96)

Standard: 4435

Nota źródłowa