Poszanowanie mienia - ochrona świadczeń socjalnych oraz z ubezpieczenia społecznego
Konwencyjne prawo do poszanowania mienia
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Artykuł 1 Protokołu nr 1 do Konwencji sam w sobie nie gwarantuje jakiegokolwiek prawa do renty w konkretnej wysokości (patrz, na przykład, sprawa Kjartan Ásmundsson przeciwko Islandii, nr 60669/00, ECHR 2004-IX, oraz Janković przeciwko Chorwacji (dec.), nr 43440/98, ECHR 2000-X).
W sytuacji jeżeli dana osoba posiada przysługujące jej prawo do renty z ubezpieczenia społecznego, tego rodzaju świadczenie powinno być traktowane jako prawo majątkowe objęte zakresem Artykułu 1 Protokołu nr 1 w odniesieniu do osób spełniających związane z tym wymagania (patrz sprawa Stec i Inni przeciwko Zjednoczonemu Królestwu (dec.) [GC], numery 65731/01 oraz 65900/01, ECHR 2005-X). W przypadku jeżeli kwota świadczenia zostaje zmniejszona lub cofnięta, może to stanowić ingerencję w stan posiadania, która wymaga uzasadnienia (patrz sprawa Kjartan Ásmundsson oraz Rasmussen przeciwko Polsce, nr 38886/05, 28 kwietnia 2009 roku).
Systemy ubezpieczeń społecznych stanowią wyraz solidarności społeczeństwa z jego niezaradnymi członkami (patrz Goudswaard-Van der Lans przeciwko Holandii (dec.), nr 75255/01, ECHR 2005-XI). Podejście Trybunału do Artykułu 1 Protokołu nr 1 powinno odzwierciedlać realia, w jakich aktualnie funkcjonuje system zapewniania świadczeń z ubezpieczenia społecznego w Państwach członkowskich Rady Europy. Jasnym jest, że w ramach grupy tych Państw, podobnie jak w większości poszczególnych Państw, istnieje szeroki zakres świadczeń z tytułu ubezpieczenia społecznego, wynikających z uprawnień przyznawanych z mocy prawa. Świadczenia te finansowane są w na wiele różnych sposobów; część z nich wypłacana jest z wpłat dokonywanych na specjalny fundusz; część uzależniona jest od kwot wpłaconych przez świadczeniobiorcę składek; wiele z nich jest też wypłacanych z ogólnej puli podatków, na podstawie ustawowo zdefiniowanych zasad. W nowoczesnym Państwie demokratycznym wiele osób, przez okres całego lub części swojego życia, jest całkowicie uzależnionych od świadczeń otrzymywanych z tytułu z ubezpieczenia społecznego lub opieki społecznej. Wiele systemów prawa wewnętrznego uznaje, że takie osoby wymagają zapewnienia im pewnego stopnia pewności i bezpieczeństwa, i przewiduje wypłacanie im świadczeń – po spełnieniu przez nich określonych warunków kwalifikacyjnych – z mocy prawa (patrz sprawa Stec i Inni, powołana wyżej).
Artykuł 1 Protokołu nr 1 nie nakłada żadnych ograniczeń na zakres swobody Umawiających się Stron przy wyborze rodzaju lub wysokości świadczeń zapewnianych w ramach systemu ubezpieczeń społecznych (patrz Stec i Inni, powołana wyżej).
Trybunał nie może przyjąć poglądu, renta, po przyznaniu jej w drodze decyzji wydanej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, musi przez cały czas pozostawać na niezmienionym poziomie. W orzecznictwie Trybunału nie można znaleźć podstaw dla tak kategorycznego stwierdzenia; w rzeczywistości Trybunał zaakceptował możliwość obniżenia w pewnych okolicznościach uprawnień przysługujących z tytułu ubezpieczenia społecznego (patrz – najnowsze stanowisko, sprawa Kjartan Ásmundsson; patrz również Hoogendijk przeciwko Holandii, (dec.), nr 58641/00, 6 stycznia 2005; Wieczorek przeciwko Polsce oraz Rasmussen przeciwko Polsce).
Państwa mogą podejmować działania mające na celu dokonanie ponownej oceny stanu zdrowia osób otrzymujących renty inwalidzkie – w celu zweryfikowania, czy w dalszym ciągu spełniają one odpowiednie warunki kwalifikacyjne, pod warunkiem jednak, że dokonanie tego rodzaju ponownej oceny jest zgodne z prawem i towarzyszą mu odpowiednie gwarancje proceduralne. W rzeczy samej, w sytuacji gdyby uprawnienia do otrzymywania rent inwalidzkich utrzymywane były niezależnie od spełniania przez świadczeniobiorców odpowiednich warunków, byłoby to niesprawiedliwe wobec osób wpłacających składki do systemu ubezpieczeń społecznych, w szczególności wobec tych, którym odmówiono przyznania świadczeń z powodu niespełniania stosownych kryteriów. W kategoriach bardziej ogólnych sankcjonowałoby to nieprawidłowy rozdział funduszy publicznych, nieuwzględniający celów przyświecających przyznawaniu rent inwalidzkich, naruszający zasady solidarności społecznej.
Trybunał nie stwierdza, aby decyzja mająca na celu ponowne zbadanie osób, które w przeszłości były już badane dla celów przyznania świadczeń z ubezpieczenia społecznego przez lekarzy podejrzanych o niedochowanie należytej staranności – była arbitralna lub w inny sposób nieuzasadniona. Trybunał zauważa, że organy prokuratury wyraziły swoje podejrzenia dotyczące zakrojonego na szeroką skalę oszustwa w kontekście dochodzenia prowadzonego w wielu sprawach, w których decyzje podejmował Zakład Ubezpieczeń Społecznych w Zduńskiej Woli. Dlatego też nie można powiedzieć, aby decyzja o weryfikacji niektórych świadczeń nie miała uzasadnionych podstaw.
Zasada pewności prawnej ma zastosowanie w odniesieniu do ostatecznej sytuacji prawnej niezależnie od tego, czy powstała ona w wyniku postanowienia sądowego, czynności administracyjnej, czy też – jak miało to miejsce w przedmiotowej sprawie – decyzji organu ubezpieczenia społecznego, która w swoich skutkach wydaje się mieć charakter ostateczny (patrz sprawa Moskal przeciwko Polsce). Jednakże w swojej ocenie sprawy Trybunał nie może pominąć stanowiska zajętego przez polski Sąd Najwyższy, który uznał, że w kontekście postępowań z zakresu ubezpieczeń społecznych, zasada res iudicata działa odmiennie niż w kontekście prawomocnych postanowień sądowych wydawanych w sprawach cywilnych. Trybunał uznaje to stanowisko za zgodne z charakterem i celami postępowań z zakresu ubezpieczeń społecznych, a także z prawem materialnym, które powinno być odpowiednio elastyczne – tak, aby służyć autentycznym potrzebom osób ubezpieczonych – potrzebom, które mogą ewoluować i zmieniać się wraz z upływem czasu.
Trybunał jest ponadto zdania, że zasada sprawiedliwej równowagi zostałaby naruszona gdyby władze, po odkryciu swojego błędu, nie mogły już nigdy naprawić jego skutków i były zmuszone powielać go poprzez dalsze wypłacanie renty przyznanej na podstawie błędnych założeń.
Iwaszkiewicz przeciwko Polsce (Skarga nr 30614/06)
Standard: 4423
Trybunał przyjął w swoich wcześniejszych orzeczeniach stanowisko, że wszystkie zasady mające ogólne zastosowanie w sprawach dotyczących art. 1 Protokołu Nr 1 są równie istotne w odniesieniu do świadczeń socjalnych (zob. Andrejeva p. Łotwie). Oznacza to, że przepis ten sam w sobie nie stanowi gwarancji otrzymania prawa własności (zob. Kopecký p. Słowacji [Wielka Izba], skarga nr 44912/98, (b), ETPC 2004-IX) czy też prawa do emerytury w określonej wysokości (zob. np. Domalewski p. Polsce (dec.), skarga nr 34610/97, ETPC 1999-V, oraz Janković p. Chorwacji (dec.), skarga nr 43440/98, ETPC 2000-X). Ponadto art. 1 Protokołu Nr 1 nie nakłada ograniczeń na swobodę Układającego się Państwa co do decyzji, czy ustanowić system ubezpieczeń społecznych w dowolnej formie, oraz co do wyboru rodzaju lub kwoty świadczeń przyznawanych w ramach takiego systemu. Jednak jeżeli Układające się Państwo przyjęło ustawodawstwo określające wypłatę świadczeń socjalnych – niezależnie od tego, czy wypłata ta jest zależna od uprzedniego uiszczania składek czy nie – ustawodawstwo to musi być uznane za dające początek interesom majątkowym, do których zastosowanie mieć będą przepisy art. 1 Protokołu Nr 1 w stosunku do osób spełniających wymogi przedmiotowego ustawodawstwa (zob. Stec i in. (dec.).
Zgodnie z orzeczeniem Trybunału w orzeczeniu w sprawie Stec i in.:
“w przypadkach takich jak niniejszy, dotyczących skargi na gruncie art. 14 w związku z art. 1 Protokołu Nr 1, zawierającej zarzut, jakoby stronie skarżącej odmówiono całości lub części określonego świadczenia ze względu na przyczyny noszące znamiona dyskryminacji, do których zastosowanie mają przepisy art. 14, należy ustalić, czy osoba skarżąca posiadałaby prawo, podlegające wykonaniu na mocy przepisów prawa krajowego, do otrzymania przedmiotowego świadczenia, gdyby nie istniał warunek nabycia prawa stanowiący przedmiot skargi osoby skarżącej ... Mimo tego, że [art. 1] Protokołu Nr 1 nie obejmuje prawa do otrzymania świadczeń socjalnych w jakiejkolwiek formie, jeżeli Państwo zdecyduje się ustanowić system świadczeń, musi zrobić to w sposób zgodny z art. 14”
MUÑOZ DÍAZ przeciwko Hiszpanii (Skarga nr 49151/07)
Standard: 4422