Jurysdykcja z zakresu odpowiedzialności rodzicielskiej
Jurysdykcja ogólna w sprawach odpowiedzialności rodzicielskiej (art. 8 rozp.)
W sprawach z zakresu odpowiedzialności rodzicielskiej podstawy jurysdykcji krajowej unormowane w art. 12 rozporządzenia nr 2201/2003 mają charakter konkurencyjny (alternatywny) wobec ogólnej jurysdykcji krajowej opartej na łączniku miejsca zwykłego pobytu dziecka (art. 8 ust. 1 rozporządzenia nr 2201/2003). Wynika z nich zatem dodatkowa możliwość zaczepienia jurysdykcji krajowej w państwie, w którym dziecku nie przysługuje zwykły pobyt (por. wyroki Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 12 listopada 2014 r., C-656/13, L. przeciwko M., ECLI:EU:C:2014:2364, i z dnia 21 października 2015 r., C-215/15, Wasiłka Iwanowa Gogowa przeciwko Iliji Dimitrowowi Iliewowi, ECLI:EU:C:2015:710), nie uchylają one natomiast jurysdykcji krajowej wynikającej z art. 8 ust. 1 rozporządzenia nr 2201/2003.
W konsekwencji, w braku szczególnych podstaw określonych w art. 12 rozporządzenia nr 2201/2003, w każdej sprawie dotyczącej odpowiedzialności rodzicielskiej, także rozstrzyganej łącznie ze sprawą o rozwód, separację lub unieważnienie małżeństwa, konieczne jest zbadanie, czy jurysdykcja krajowa w zakresie żądania dotyczącego odpowiedzialności rodzicielskiej nie wynika z art. 8 ust. 1 rozporządzenia nr 2201/2003. Badanie to musi uwzględniać również art. 9 i 10 rozporządzenia nr 2201/2003, przy czym w razie stwierdzenia bezprawnego uprowadzenia lub zatrzymania dziecka (art. 2 pkt 11 rozporządzenia nr 2201/2003; por. w tym zakresie wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 9 października 2014 r., C-376/14 PPU, C. przeciwko M., ECLI:EU:C:2014:2268) jurysdykcja krajowa w sprawach odpowiedzialności rodzicielskiej przysługuje na podstawie art. 10 ab initio rozporządzenia nr 2201/2003 temu państwu, w którym dziecko bezpośrednio przed zdarzeniem miało zwykły pobyt, chyba że dziecko uzyskało zwykły pobyt w innym państwie i został spełniony jeden z alternatywnych warunków przewidzianych w dalszej części tego przepisu (art. 10 lit. a i b rozporządzenia nr 2201/2003; por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 1 lipca 2010 r., C-211/10 PPU, Doris Povse przeciwko Mauro Alpaga, ECLI:EU:C:2010:400).
Okoliczności wskazujące na ewentualne bezprawne uprowadzenie lub zatrzymanie dziecka w rozumieniu art. 10 ab initio rozporządzenia nr 2201/2003 i związane z nimi utrzymanie jurysdykcji krajowej państwa, w którym dziecko bezpośrednio przed zdarzeniem miało zwykły pobyt, powinny być każdorazowo wyjaśnione w ramach orzekania o dopuszczalności merytorycznego rozpoznania sprawy.
Postanowienie SN z dnia 31 sierpnia 2017 r., V CSK 303/17
Standard: 55138 (pełna treść orzeczenia)
Na zasadzie odstępstwa od art. 8 rozporządzenia nr 2201/2003 art. 9 tego rozporządzenia przewiduje, w przypadku przeprowadzenia się dziecka i pod pewnymi warunkami, utrzymanie jurysdykcji sądów państwa członkowskiego poprzedniego miejsca zwykłego pobytu dziecka, podczas gdy art. 12 ust. 1 tego rozporządzenia przewiduje, pod pewnymi warunkami i w przypadku zawarcia porozumienia między podmiotami odpowiedzialności rodzicielskiej, prorogację jurysdykcji sądu, który ma jurysdykcję w zakresie pozwu lub wniosku o rozwód, separację lub unieważnienie małżeństwa i który nie jest sądem państwa członkowskiego zwykłego pobytu dziecka.
Poza tym rozporządzenie nr 2201/2003 przewiduje przepisy szczególne mające zastosowanie w przypadku uprowadzenia lub bezprawnego zatrzymania dziecka (art. 10 i 11), w przypadku gdy nie można ustalić zwykłego pobytu dziecka znajdującego się w danym państwie członkowskim i nie można określić jurysdykcji na podstawie art. 12 (art. 13), jeżeli żaden sąd państwa członkowskiego nie ma jurysdykcji zgodnie z art. 8–13 (art. 14), a także, w drodze wyjątku i pod pewnymi warunkami, jeżeli sąd, który posiada jurysdykcję, przekazuje sprawę sądowi innego państwa członkowskiego, który według niego mógłby lepiej osądzić sprawę (art. 15).
Sądy państwa członkowskiego, które wydały prawomocne orzeczenie w sprawie dotyczącej odpowiedzialności rodzicielskiej i zobowiązań alimentacyjnych w odniesieniu do małoletniego dziecka, nie mają już jurysdykcji do rozpoznania żądania dotyczącego zmiany rozstrzygnięć zawartych w tym orzeczeniu, jeśli miejsce zwykłego pobytu tego dziecka znajduje się na terytorium innego państwa członkowskiego. Jurysdykcję do rozpoznania tego żądania mają sądy tego innego państwa członkowskiego.
Wyrok TSUE z dnia 15 lutego 2017 r., C-499/15
Standard: 80651 (pełna treść orzeczenia)