Essentialia negotii czynnośi prawnej; minimala treść czynności; czynność prawna nieistniejąca

Problem minimalnej treści czynności prawnej sprowadza się do ustalenia kiedy – mając na uwadze treść postanowień umownych odnoszących się do podmiotów dokonujących czynności i jej przedmiotu – można mówić o tym, że czynność ta została dokonana.

Odwołanie się do postanowień przedmiotowo istotnych jako tych, które wyznaczają niezbędną, minimalną treść czynności prawnej okazuje się niewystarczające ponieważ kryterium to jest nieprzydatne w odniesieniu do czynności atypowych, a ponadto nawet typowa umowa nie dojdzie do skutku jeżeli zawarte w niej postanowienia przedmiotowo istotne nie zostaną należycie zindywidualizowane. Co więcej, w niektórych wypadkach kompetencja do określenia elementów przedmiotowo istotnych w zastępstwie stron została powierzona organowi orzekającemu.

W doktrynie zaproponowano wyróżnienie kategorii minimalnych składników czynności prawnej, obejmującej te treści, które w świetle przepisów prawa muszą być uregulowane przez podmioty dokonujące czynności prawnej, uzupełnionej o składniki subiektywnie konieczne, uznane przez same strony za tak doniosłe, że bez nich czynności prawnej by nie dokonały. Określony w ten sposób uniwersalny wzorzec służący do oceny czy dana czynność prawna została już dokonana, z uwagi na swą ogólność, wymaga każdorazowo uwzględnienia okoliczności badanego przypadku i analizy konkretnych postanowień, jakie strony zawarły w swoich oświadczeniach woli.

Wyrok SA w Katowicach z dnia 4 lipca 2017r., V ACa 768/16

Standard: 8279 (pełna treść orzeczenia)

Essentialia negotii, elementy przedmiotowo istotne definiują daną czynność prawną, innymi słowy są to elementy bez których czynność prawna danego typu nie mogłaby dojść do skutku i które ją indywidualizują pod względem prawnym, w związku z tym w przypadku ich nieustalenia /bądź częściowego nieustalenia , co jest równoznaczne z nieustaleniem wszystkich wymaganych elementów/ czynność prawna nie zostaje dokonana. Mówi się wtedy niekiedy w doktrynie o czynności prawnej nieistniejącej.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego paradoks logiczny, o charakterze ontologicznym /istnieje taki x, że x nie istnieje/, wskazywany w krytyce tej kwalifikacji prawnej ma charakter pozorny. Analogicznie można skrytykować istnienie w matematyce szeregu abstrakcyjnych pojęć: zbioru pustego, liczby zero, liczb urojonych itp.

Określenie „czynność nieistniejąca” jest w istocie skrótem myślowym, określającym sytuację, gdy z uwagi na brak /w niniejszym przypadku częściowy/ pozorów czynności do zawarcia tej czynności nie dochodzi.

Wyrok SA w Warszawie z dnia 28 czerwca 2012 r., VI ACa 169/12

Standard: 54998 (pełna treść orzeczenia)