Pojęcie "mniejszość narodowa"

W związku z argumentem skarżących, że prawo polskie nie przewidywało żadnej definicji „mniejszości narodowej”, Trybunał zauważa po pierwsze, że jak to słusznie wskazała Izba, bardzo trudno byłoby sformułować taką definicję. W szczególności, pojęcie to nie zostało zdefiniowane w żadnym międzynarodowym traktacie, włącza­jąc Konwencję Ramową Rady Europy o Ochro­nie Mniejszości Narodowych (patrz także art. 2 art. Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych NZ, art. 39 Konwencji Praw Dziecka NZ; Deklaracja NZ w sprawie praw osób należących do mniejszości narodowych, etnicznych, religijnych i języko­wych z 1992 r.).

Podobnie, w zależności od kraju czy krajów, różni się praktyka dotycząca ofi­cjalnego uznawania przez państwa mniejszości narodowych, etnicznych lub innych w ramach populacji. Wybór tego, jaką formę uznania należy przyjąć, czy powinna ona być implementowana przez międzynarodowe traktaty lub dwustronne porozumienia, czy inkorporowana do konstytucji lub ustawy szczególnej musi być, z natury rzeczy, pozostawiony głównie zainteresowanemu państwu, ponieważ będzie on zależał od szczególnych okoliczności w kraju.

Chociaż wydaje się być powszechnie podzielanym europejskim poglądem, że, jak stanowi Preambuła Konwencji Ramowej, „burzliwe wydarzenia europejskiej historii udowodniły, iż ochrona mniejszości narodowych jest niezbędna dla stabiliza­cji, bezpieczeństwa demokratycznego i pokoju na tym kontynencie” oraz, że ich po­szanowanie jest warunkiem sine qua non społeczeństwa demokratycznego, nie można powiedzieć, że państwa - strony są zobowiązane na mocy prawa międzynarodowego do przyjęcia w ich ustawodawstwie określonej koncepcji mniejszości narodowej lub wprowadzenia procedury oficjalnego uznawania grup mniejszościowych.

W Polsce zasady mające zastosowanie do narodowych lub etnicznych mniej­szości nie znajdują się w jednym dokumencie, lecz są rozproszone w różnych instru­mentach, włączając w to konstytucję, ordynację wyborczą oraz porozumienia mię­dzynarodowe. Gwarancje konstytucyjne odnoszą się zarówno do mniejszości naro­dowych jak i etnicznych. Konstytucja nie różnicuje mniejszości narodowych i etnicz­nych, jeśli chodzi o ich tożsamość religijną, językową i kulturalną, zachowanie, utrzymanie oraz rozwój ich języka, zwyczajów tradycji i kultury oraz tworzenie in­stytucji edukacyjnych i kulturalnych. W przeciwieństwie do tego ordynacja wyborcza wprowadza specjalne przywileje tylko na rzecz „zarejestro­wanych organizacji mniejszości narodowych”. Ordynacja nie wskazuje, jakie kryterium mniejszość narodowa musi spełnić, aby uzyskać rejestrację jej organizacji.

Trybunał uważa, że brak w ustawodawstwie krajowym wyraźnej defini­cji koncepcji „mniejszości narodowej” nie oznacza, że państwo polskie naruszyło swój obowiązek ukształtowania prawa w dostatecznie precyzyjnej formie. Nie znaj­duje też jakiegokolwiek naruszenia z powodu faktu, że państwo polskie chętniej wy­brało uznawanie mniejszości w porozumieniach międzynarodowych z państwami sąsiedzkimi niż na podstawie szczególnej procedury wewnętrznej. Trybunał uznaje, z powodów wyjaśnionych powyżej, że w rozpatrywanej dziedzinie trudne mogłoby być sformułowanie prawa o wysokim stopniu precyzji. Mogłoby być nawet niepożąda­nym formułowanie sztywnych reguł. Państwo polskie nie może zatem być krytyko­wane za wykorzystanie jedynie generalnych, ustawowych kategoryzacji mniejszości i pozostawianie interpretacji oraz stosowania tych pojęć praktyce.

W konsekwencji Trybunał nie uważa, że pozostawienie władzom uznania przy rozstrzyganiu o mającym zastosowanie kryterium w odniesieniu do koncepcji „zarejestrowanego stowarzyszenia mniejszości narodowych” było, podkreślając art. 5 Ordynacji wyborczej z 1993 r., jak zarzucili skarżący, równoznaczne z przyznaniem im nieograniczonej, arbitralnej władzy uznaniowej. Jeśli chodzi o procedurę rejestra­cji była ona zarówno nieunikniona, jak i zgodna z funkcją orzeczniczą powierzoną sądom krajowym, którym pozostawiono zadanie inter-pretowania pojęcia „mniejszość narodowa”, jako odrębnego od „mniejszości etnicznej” w rozumieniu Konstytucji oraz ocenę, czy stowarzyszenie skarżących kwalifikowało się jako „organizacja mniejszo­ści narodowej”.

Gorzelik i inni przeciwko Polsce (Skarga nr 44158/98)

Standard: 4401

Nota źródłowa