Wydalenie osoby ubiegającej się o azyl

Trybunał pragnie przypomnieć, że zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem wydalenie przez Układające się Państwo osoby ubiegającej się o azyl może stanowić naruszenie art. 3, a co za tym idzie pociągać odpowiedzialność tego Państwa na podstawie Konwencji, w przypadkach, gdy przedstawione zostały istotne podstawy pozwalające uznać, iż przedmiotowa osoba narażona będzie na realne ryzyko, iż zostanie poddana torturom albo nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu w kraju przyjmującym. W takich okolicznościach art. 3 nakłada obowiązek zaniechania wydalenia danej osoby do takiego kraju (zob. Saadi przeciwko Włochom [Wielka Izba], skarga nr 37201/06, ETPC 2008; M.S.S.; Soering przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, 7 lipca 1989 r., Seria A nr 161; Vilvarajah i Inni przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, 30 października 1991 r., Seria A nr 125; H.L.R. przeciwko Francji, 29 kwietnia 1997 r., Reports 1997-III; Jabari przeciwko Turcji, skarga nr 40035/98, ETPC 2000-VIII; oraz Salah Sheekh przeciwko Holandii, skarga nr 1948/04, ETPC 2007-I).

Trybunał wielokrotnie powtarzał, że niewłaściwe traktowanie musi osiągnąć pewien minimalny poziom dotkliwości, aby art. 3 znalazł zastosowanie. Ocena wspomnianego minimum jest względna – zależy ono od wszystkich okoliczności sprawy, takich jak czas poddawania danemu traktowaniu i jego wpływ na stan fizyczny i psychiczny danej osoby oraz, w niektórych przypadkach, płeć, wiek i stan zdrowia ofiary (zob. np. Kudła przeciwko Polsce [Wielka Izba], skarga nr 30210/96, ETPC 2000-XI, oraz M.S.S.).

Trybunał orzekł również, że art. 3 nie może być interpretowany jako zobowiązujący Wysokie Układające się Strony do zapewnienia mieszkania wszystkim osobom objętym ich jurysdykcją (zob. Chapman przeciwko Zjednoczonemu Królestwu [Wielka Izba], skarga nr 27238/95, ETPC 2001-I). Art. 3 nie nakłada na nie również obowiązku zapewnienia uchodźcom pomocy finansowej w celu umożliwienia im życia na określonym poziomie (zob. Müslim przeciwko Turcji, skarga nr 53566/99, 26 kwietnia 2005 r., oraz M.S.S.).

Niemniej jednak w wyroku w sprawie M.S.S. Trybunał uznał, że przedmiot sporu w tej sprawie nie mógł być rozpatrywany pod powyższymi względami. Inaczej niż w sprawie Müslim, obowiązek zapewnienia zakwaterowania i przyzwoitych warunków materialnych ubogim osobom ubiegającym się o azyl wszedł do prawa pozytywnego, a greckie władze były zobowiązane do przestrzegania własnego prawodawstwa transponującego prawo Wspólnotowe, a konkretnie dyrektywę w sprawie przyjmowania osób ubiegających się o azyl. Zarzuty skarżącego przeciwko władzom greckim dotyczyły w przedmiotowej sprawie tego, że ze względu na ich umyślne działania lub zaniechania nie miał on możliwości w praktyce skorzystania z powyższych praw i zaspokojenia swoich podstawowych potrzeb.

W tym samym wyroku Trybunał nadał duże znaczenie okoliczności, że skarżący miał status osoby ubiegającej się o azyl, a zatem należał do grupy osób w wyjątkowo niekorzystnej sytuacji, narażonej i wymagającej szczególnej ochrony. Trybunał zauważa istnienie szerokiego konsensusu na poziomie międzynarodowym i europejskim w odniesieniu do wspomnianej potrzeby szczególnej ochrony, co potwierdza Konwencja Genewska, kompetencje i działania UNHCR oraz normy wyznaczone w unijnej dyrektywie w sprawie przyjmowania osób ubiegających się o azyl.

Również w sprawie M.S.S. wobec konieczności ustalenia, czy skrajne ubóstwo może prowadzić do naruszenia art. 3, Trybunał przypomniał, że nie wykluczył „[możliwości], aby państwo zostało pociągnięte do odpowiedzialności [na mocy art. 3] za potraktowanie skarżącego, który, będąc całkowicie zależny od wsparcia ze strony państwa, spotkał się z obojętnością ze strony władz wobec jego bardzo trudnej sytuacji lub niedostatku godzącego w ludzką godność” (zob. Budina przeciwko Rosji (dec.), skarga nr 45603/05, 18 czerwca 2009 r.).

Odnosząc się do małoletnich, Trybunał uznał, że należy pamiętać, że ich wyjątkowa wrażliwość jest czynnikiem decydującym i ma pierwszeństwo przed kwestiami związanymi ze statusem nielegalnego imigranta (zob. Mubilanzila Mayeka oraz Kaniki Mitunga przeciwko Belgii, skarga nr 13178/03, ETPC 2006-XI, oraz Popov przeciwko Francji, skargi nr 39472/07 i 39474/07, 19 stycznia 2012 r.). Dzieci mają specjalne potrzeby, które są związane szczególnie z ich wiekiem i brakiem niezależności, ale również ich statusem osoby ubiegającej się o azyl. Trybunał zauważa również, że Konwencja o prawach dziecka zachęca państwa do podejmowania odpowiednich środków w celu zagwarantowania, aby dziecko, które ubiega się o status uchodźcy, otrzymało ochronę i pomoc humanitarną, zarówno jeśli pozostaje bez opieki, jak i w sytuacji, gdy towarzyszą mu rodzice (zob. Popov).

Tarakhel przeciwko Szwajcarii (Skarga nr 29217/12)

Standard: 4397

Nota źródłowa